Hepimizin bildiği gibi hareket halindeki bir arabanın hızını ölçmek kolaydır. Dünya gibi dönen bir nesnenin hızını ölçmek biraz daha karmaşıktır. Kutuplardan birinde durursanız, Dünyanın geri kalanıyla birlikte dönersiniz ama merkezine göre hareketsiz olursunuz. Fakat ekvatorun üzerinde durursanız, saatte 1.667 kilometrelik doğrusal bir hıza sahip olursunuz. Bu, ses hızından daha hızlıdır ve roketlerin doğu yönüne doğru fırlatılma nedenlerinden biridir.
Kutuplardaki ve ekvatordaki doğrusal hız arasındaki fark, Coriolis etkisi adı verilen ilginç bir fenomenin ortaya çıkmasına neden olur. Ekvatordan, Kuzey Kutbu’na giden bir uçakta yolculuk eden birini hayal ederseniz, etkiyi anlamanız daha kolay olacaktır. Uçak ekvatorun yanal hızını koruduğu için daha yavaş hareket eden kutuplara yaklaştıkça Dünya’ya göre eğri görünecektir.
Dünyanın dönüşünü yavaşlatan bir şey var mı? Tabii ki de var. Ancak Dünya’nın dönme hızını değiştiren kuvvetler son derece küçük bir etki yaratır. Gelgit olayındaki sürtünmelerden dolayı yerkürenin kendi etrafındaki dönme hızı azalır. Bu da günleri yavaş yavaş uzatır. Böylece her yüzyılda günümüze yaklaşık 2,3 milisaniye eklenir. Ayrıca depremler, Dünya’nın kütlesini yeniden dağıtarak günün uzamasına veya kısalmasına neden olabilir. Japonya’yı vuran 2011 depremi, Dünya’nın dönüşünü hızlandırdı (çünkü kütleyi ekvatora doğru kaydırdı) ve günü 1.8 mikrosaniye kısalttı.
Bu yüzden bir daha günün çok uzun veya çok kısa olmasından şikayet ettiğinizde umutsuzluğa kapılmayın… Çünkü bu her zaman değişiyor.
Kutuplardaki ve ekvatordaki doğrusal hız arasındaki fark, Coriolis etkisi adı verilen ilginç bir fenomenin ortaya çıkmasına neden olur. Ekvatordan, Kuzey Kutbu’na giden bir uçakta yolculuk eden birini hayal ederseniz, etkiyi anlamanız daha kolay olacaktır. Uçak ekvatorun yanal hızını koruduğu için daha yavaş hareket eden kutuplara yaklaştıkça Dünya’ya göre eğri görünecektir.
Dünyanın dönüşünü yavaşlatan bir şey var mı? Tabii ki de var. Ancak Dünya’nın dönme hızını değiştiren kuvvetler son derece küçük bir etki yaratır. Gelgit olayındaki sürtünmelerden dolayı yerkürenin kendi etrafındaki dönme hızı azalır. Bu da günleri yavaş yavaş uzatır. Böylece her yüzyılda günümüze yaklaşık 2,3 milisaniye eklenir. Ayrıca depremler, Dünya’nın kütlesini yeniden dağıtarak günün uzamasına veya kısalmasına neden olabilir. Japonya’yı vuran 2011 depremi, Dünya’nın dönüşünü hızlandırdı (çünkü kütleyi ekvatora doğru kaydırdı) ve günü 1.8 mikrosaniye kısalttı.
Bu yüzden bir daha günün çok uzun veya çok kısa olmasından şikayet ettiğinizde umutsuzluğa kapılmayın… Çünkü bu her zaman değişiyor.
