Besin alerjileri her yaşta ortaya çıkabilir. Annenin sütünden alerjik besinlerin geçebilmesi nedeniyle sadece anne sütü alan bebeklerde de doğumdan itibaren görülebilir. Besin alerjileri son yıllarda bütün dünyada giderek artmakta ve kesin olarak kanıtlanmış hastaların sayısı daha düşük olmakla birlikte %10’lara yaklaştığı bildirilmektedir.
Çocuklarda yetişkinlere göre daha sık olarak görülmektedir.
BESİN ALERJİSİ İÇİN RİSK FAKTÖRLERİ
Besin alerjisi genetik, çevresel nedenler ve gen-çevre etkileşimi sonucunda gelişmektedir. Besin alerjisi özellikle anne, baba veya kardeşinde alerjik hastalığı olan çocuklarda daha sık görülmektedir. Fakat tek bir gen sorumlu olmadığı için bu etki yatkınlık şeklinde olmaktadır.
Erkek cinsiyet, Asyalı ve siyah ırk, bağırsağın yararlı mikroplarının ortadan kalkması, vitamin D eksikliği, omega 3 ve antioksidan yiyeceklerin alımında azlık, antiasit ilaç kullanımı, obezite ve ek besinlere başlanmasında gecikme besin alerjisini artıran risk faktörleri olarak ileri sürülmektedir. Çocukluk çağı aşıları ile besin alerjisi arasında herhangi bir ilişki saptanmamıştır.
BESİN ALERJİSİNE NEDEN OLAN YİYECEKLER
En sık görülen besinler süt, yumurta, soya, yer fıstığı, kuru yemişler buğday, balık ve kabuklu deniz ürünleridir. Çocuklarda en sık inek sütü, yumurta, soya ve buğday alerjisi görülürken, fıstık, kuru yemiş ve deniz ürünleri herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir.
BESİN ALERJİSİNİN BELİRTİLERİ
Besin alerjisinde en sık görülen bulgular ciltte döküntü, kızarıklık, alerjik egzamadır (atopik dermatit). Besin alerjileri birçok sistemi etkileyerek çok çeşitli belirtilere neden olabilir. Bulgular altta yatan mekanizmaya göre değişir. Burunda hapşırma, kaşıntı ve akıntı, nefes darlığı, öksürük de besin alerjisinin bulgusu olarak görülebilir.
Son yıllarda giderek artan mide bağırsak alerjilerinin bulgusu olarak bulantı, kusma, karın ağrısı, şiddetli gaz sancısı, kanlı ve mukuslu kaka olabilir. Şiddetli olgularda anafilaksi denilen bütün vücudu etkileyen reaksiyon sonucunda tansiyon düşüklüğü, çarpıntı, bayılma ve şok gelişimi ortaya çıkabilir. Anafilaksi acil tıbbi müdahale edilmediği durumlarda hayati risk oluşturur.
BESİN ALERJİSİ İÇİN DOKTORA GİDERKEN NASIL HAZIRLIK YAPILMALI
Besin alerjisinin saptanması için deri testi gerektiğinde yapılabilmesi için eğer alerji ve öksürük ilaçları kullanılıyorsa bu ilaçlar test sonucunu etkilediği için 1 hafta önceden kesilmelidir. Bütün belirtileri not edin. Gözle görülen bulguları mümkünse fotoğraflayın.
Çocuğunuzun kullandığı bütün ilaçları not edin veya yanınızda getirin.
Önceden yapılan tahliller varsa yanınızda getirin.
Doktorunuza soracağınız bütün soruları not edin.
BESİN ALERJİSİ TEŞHİSİ NASIL YAPILIR?
Sadece bağırsak tutulumu olan besin alerjilerinde kandan ve deriden yapılan alerji testleri sonuç vermediği için özellikle böyle durumlarda diyet ve yükleme testleri yapılarak tanı konulabilir.
Bu testin bu konuda deneyimli olan çocuk alerji uzmanı olan merkezlerde yapılması gerekmektedir. Test sırasında ciddi alerjik reaksiyonlar olabileceğinden deneyimsiz kişiler tarafından yapılması tehlikeli sonuçlara neden olabilir.
Sadece ailenin verdiği bilgiye göre veya kandan veya ciltten yapılan alerji testi sonucuna göre diyet yapmak sakıncalıdır. Ciddi sonuçlara neden olabilir. Besin alerjisi teşhisinde öncelikle belirtiler değerlendirilmelidir.
Besin alerjisi teşhisi için öncelikle aileden bilgi alınarak şüpheli bir besin olup olmadığı ve o besinin alımı ile hangi bulguların ortaya çıktığı öğrenilmelidir. Daha sonra ayrıntılı bir muayene yapılarak çocukta besin alerjisi ile ilgili bir bulgu olup olmadığı değerlendirilmelidir. Besin alerjisi belirtileri olan çocuklarda tanı ciltten alerji testi, kandan alerji testi ve gereken durumlarda şüpheli besinin alımına ara verilmesi ve yükleme yapılması gibi testlerin sonucunda konulmaktadır.
Besin alerjisi testinin ciltten yapılması, hem daha hızlı hem de daha güvenilir sonuç alınması nedeniyle daha değerlidir. Ciltten yapılan testler 15-20 dakika içinde sonuç verir. Bu nedenle besin alerjisi teşhisinde genellikle ciltten alerji testi yapılması tercih edilmektedir. Fakat bazı durumlarda ikisinin de kullanılması gerekmektedir. Çünkü tek başına testlerle tanı konulamayabilir. Kan ve ciltten yapılan testlerle tanı konulamayan durumlarda besin yükleme testi yapılır.
BESİN ALERJİSİ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Besin alerjisinin kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Tanısı konulduğu zaman tedavide yapılacak ilk şey alerjiye neden olan besinden kaçınmaktır. Eğer bebek sadece anne sütü alıyorsa annenin o besini içeren yiyecekleri almaması gerekmektedir. Ek besin alıyorsa çocuğun da diyetinden çıkarılmalıdır. Belirtiler ek gıdaya başladıktan sonra ortaya çıkmışsa annenin diyet yapmasına gerek yoktur. Eğer bebek anne sütü almıyorsa ve inek sütü alerjisi varsa tam hidrolize veya aminoasit bazlı mamalar kullanmalıdır. Süt ve yumurta alerjisi olan çocukların yaklaşık %70’i fırınlanmış ürünleri (200-220 °C ye kadar ısıtılmış) tolere edebilir. Bu durumun alerji doktorunuz tarafından tetkiklerle birlikte değerlendirilmesi gerekmektedir.
Eğer tolerans gelişmesi gereken yaşa gelmesine rağmen düzelme olmadı ise bazı besinlere karşı oral immünoterapi (ağızdan alerjik besin verilerek aşı tedavisi) yapılabilir.
Çocuğunuz alerjik olduğu besini doğrudan ya da içeriğinde o besinin bulunduğu yiyecekleri fark etmeden de tüketebilir. Bu gibi durumlarda hafiften şiddetliye kadar değişen belirtiler meydana gelir. Bu belirtilere göre tedaviler değişmektedir.
