Zarflar, Zarf Nedir? Zarf Çeşitleri, Zarf Örnekleri, Belirteç Nedir?
Zarf (Belirteç) konusunu iyi anlayabilmek için daha önce görmüş olduğunuz isim, sıfat ve özellikle de fiilimsiler konusunu iyice anlamanız gerekiyor. Çünkü zarflar; sıfatları, fiilimsileri ve bazen de kendilerine benzeyen sözcükleri yani yine zarfları durum, zaman, yer-yön, miktar, soru yönüyle belirten sözcüklerdir.
Zarfları cümlede diğer sözcük türlerinden ayırmak için diğer kelimelerle olan ilişkilerini iyice incelemek gerekir. Aslına bakacak olursak Türkçede asıl zarf olarak kullanılan sözcük sayısı çok azdır. Türkçede çoğu zarf diğer sözcük türlerinden alınan sözcüklerden oluşturulmuştur.
Zarf Çeşitleri (Belirteç Çeşitleri)
Durum Zarfları
Zaman Zarfları
Azlık-Çokluk Zarfları
Yer Yön Zarfları
Soru Zarfları
Zarfların Özellikleri
Zarflar da tek başına kullanıldığında isimleşir.
Zarflar isim çekim eklerini alamaz.
İsim cümlelerinde zarflar sıfat görevinde kullanılır. Yani yüklemi isim olan cümlelerde zarf olarak kullanılabilecek sözcükler sıfattır.
Belirteçler aynı zamanda fiilimsi ve sıfatları da belirtir.
Zarfların sözcükleri çeşitli özellikleri bakımından nitelendirdiğini söylemiştik. Dolayısıyla özellikleri bakımından zarflar beş başlıkta incelenir.
Sınıfın kapısını sertçe kapattı. (Durum zarfı)
Sınavı yarın olacağız. (Zaman zarfı)
Yarınki sınava çok çalıştım. (Azlık-çokluk zarfı)
Bunalınca dışarı çıktım. (Yer-yön zarfı)
Sınavdaki bu soruyu nasıl çözdünüz. (Soru zarfı)
1. Durum Zarfları
Niteledikleri fiili durum yönünden belirten, onların durumlarını anlatan, onların nasıl yapıldığını belirten zarflardır. Zarfların en çok kullanılan çeşidi durum zarflarıdır.
Fiillere sorulan “Nasıl?” sorunun cevabı durum zarfıdır.
Örnekler
Senin değillermiş gibi davranacaksın.
Çok sahiplenmeden, Çok ait olmadan yaşayacaksın.
Halı dokur gibi yonttu mermeri.
Okula yürüyerek geldim.
Gözümün içine bakarak yalan söyledi.
Şimdi kuşlar usul usul denize uçuyordur.
* Zarflar fiilden hemen önce kullanılma gibi zorunluluğu yoktur. Araya başka sözcüklerde girebilir.
2. Zaman Zarfları
Fiilleri zaman yönünden belirten zarflardır. Zaman zarfları yapılan eylemin, hareketin zamanını bildirir. Zaman zarfı olarak kullanılan sözcüklerin çeşitliliği oldukça fazladır. Zaman zarfı olarak kullanılan sözcüklerden bazıları şunlardır: akşam, akşama doğru, sabahleyin, ara sıra, bazen, birdenbire, bu yıl, bu hafta, bu sefer, gün akşam, dünden beri, erkenden, geceleri, öğleye doğru, saatlerce, sonra, sonradan, şimdilik, şu anda, yıllardır, hala, haftaya…
Zaman zarfı örnekleri
Kargo henüz bize ulaşmadı.
Bu akşam dışarıda bir toplantım var.
Yarın bizimkilerle İzmir’e uçacağız.
Evin boya işi üç saate biter.
Bizim evin kışın ısınma sorunu var.
Sabah 7.20’de dersimiz başlıyordu.
3. Azlık-Çokluk (Miktar) Zarfları
Diğer zarflardan farklı olarak fiilleri, fiilimsileri, sıfatları ya da başka zarfları miktar anlamında belirten zarf çeşididir.
Miktar zarflarını bulmak için belirtilen sözcüğe “Ne kadar?” sorusunu sorabiliriz.
Başlıca azlık-çokluk zarfları şunlardır: çok, biraz, eksik, fazla, azıcık, daha, oldukça, pek çok, gayet, bir hayli, ne kadar, en, en çok, daha çok, çokça, bayağı…
Miktar zarfı örnekleri
Dünkü koşuda çok yoruldum.
Sınavda öğrenciler oldukça güzel cevaplar vermişler.
Çok sahiplenmeyince, çok ait de olmazsın hem.
Çok sevmeyeceksin mesela.
Sizi içeri alana kadar biraz beklemelisiniz.
Azıcık daha çalışsaydım bugün daha kaliteli bir yaşamım olurdu.
Konserde bayağı şarkı okudular.
NOT: Bazı kaynaklarda “en” zarfı “en üstünlük zarfı” olarak kabul görmektedir.
En sevdiğim öğretmenimin tayini çıktı.
4. Yer Yön Zarfları
Fiil ve eylemsileri adı üstünde yer ve yön olarak belirten zarf çeşididir. Diğer zarf çeşitlerinin aksine yer yön zarfları sınırlı sayıdadır. Yer yön zarfı olarak kullanılan sözcükler sadece şunlardan oluşmaktadır: Aşağı, yukarı, beri, öte, ileri, geri, içeri, dışarı.
Fiillere ya da fiilimsilere sorulan “Nereye?” sorusunun cevabıdır.
Yer yön zarfı örnekleri
Öğrenciler yukarı çıksın.
Akşam tüm aile dışarı çıktık.
Sokaktaki kalabalığı görünce içeri kaçtı.
Yollar bozuk olunca geri dönüşümüz gecikti.
NOT: Yer yön zarfları hiçbir şekilde çekim eki almazlar. Yer yön zarflarına çekim eki getirildiğinde zarf görevinden çıkar ve cümlede dolaylı tümleç görevinde kullanılırlar.
Öğrenciler yukarıya çıksın. (Yukarı zarf fiiline “-a” yönelme hal eki geldiğinden zarf özelliği kaybedilmiştir.)
Dışarıya atkını takmadan çıkamazsın.
NOT 2: “e doğru” sözcükleri de yer yön zarfı olur.
Okula doğru yürüyoruz.
5. Soru Zarfları
Fiilleri ve eylemsileri soru bakımından belirten zarf çeşididir. Diğer zarf çeşitlerini bulmak için sorulan sorular cümle içerisinde kullanılırsa soru zarfını oluşturur. Soru zarfları şunlardır: Nasıl, ne kadar, ne zaman, niçin, neden, niye, ne(sebep anlamında kullanılırsa).
Soru zarflarına cümle içerisinde verilen cevaplarda zarf olurlar.
Soru zarfı örnekleri
Nasıl başardın buraya gelmeyi?
Derslerine niye çalışmıyorsun?
Evine ne zaman dönmeyi düşünüyorsun?
Mesajıma niçin geri dönüş yapmadın?
Ne ağlarsın benim zülfü siyahım?
NOT: “Ne” sorusunun zarf olduğunu anlayabilmek için yerine “Neden, niçin?” sözcükleri getirilip getirilemediğine bakılır. Eğer yerine “Neden, niçin?” gelebiliyorsa soru zarfıdır.
Zarf (Belirteç) konusunu iyi anlayabilmek için daha önce görmüş olduğunuz isim, sıfat ve özellikle de fiilimsiler konusunu iyice anlamanız gerekiyor. Çünkü zarflar; sıfatları, fiilimsileri ve bazen de kendilerine benzeyen sözcükleri yani yine zarfları durum, zaman, yer-yön, miktar, soru yönüyle belirten sözcüklerdir.
Zarfları cümlede diğer sözcük türlerinden ayırmak için diğer kelimelerle olan ilişkilerini iyice incelemek gerekir. Aslına bakacak olursak Türkçede asıl zarf olarak kullanılan sözcük sayısı çok azdır. Türkçede çoğu zarf diğer sözcük türlerinden alınan sözcüklerden oluşturulmuştur.
Zarf Çeşitleri (Belirteç Çeşitleri)
Durum Zarfları
Zaman Zarfları
Azlık-Çokluk Zarfları
Yer Yön Zarfları
Soru Zarfları
Zarfların Özellikleri
Zarflar da tek başına kullanıldığında isimleşir.
Zarflar isim çekim eklerini alamaz.
İsim cümlelerinde zarflar sıfat görevinde kullanılır. Yani yüklemi isim olan cümlelerde zarf olarak kullanılabilecek sözcükler sıfattır.
Belirteçler aynı zamanda fiilimsi ve sıfatları da belirtir.
Zarfların sözcükleri çeşitli özellikleri bakımından nitelendirdiğini söylemiştik. Dolayısıyla özellikleri bakımından zarflar beş başlıkta incelenir.
Sınıfın kapısını sertçe kapattı. (Durum zarfı)
Sınavı yarın olacağız. (Zaman zarfı)
Yarınki sınava çok çalıştım. (Azlık-çokluk zarfı)
Bunalınca dışarı çıktım. (Yer-yön zarfı)
Sınavdaki bu soruyu nasıl çözdünüz. (Soru zarfı)
1. Durum Zarfları
Niteledikleri fiili durum yönünden belirten, onların durumlarını anlatan, onların nasıl yapıldığını belirten zarflardır. Zarfların en çok kullanılan çeşidi durum zarflarıdır.
Fiillere sorulan “Nasıl?” sorunun cevabı durum zarfıdır.
Örnekler
Senin değillermiş gibi davranacaksın.
Çok sahiplenmeden, Çok ait olmadan yaşayacaksın.
Halı dokur gibi yonttu mermeri.
Okula yürüyerek geldim.
Gözümün içine bakarak yalan söyledi.
Şimdi kuşlar usul usul denize uçuyordur.
* Zarflar fiilden hemen önce kullanılma gibi zorunluluğu yoktur. Araya başka sözcüklerde girebilir.
2. Zaman Zarfları
Fiilleri zaman yönünden belirten zarflardır. Zaman zarfları yapılan eylemin, hareketin zamanını bildirir. Zaman zarfı olarak kullanılan sözcüklerin çeşitliliği oldukça fazladır. Zaman zarfı olarak kullanılan sözcüklerden bazıları şunlardır: akşam, akşama doğru, sabahleyin, ara sıra, bazen, birdenbire, bu yıl, bu hafta, bu sefer, gün akşam, dünden beri, erkenden, geceleri, öğleye doğru, saatlerce, sonra, sonradan, şimdilik, şu anda, yıllardır, hala, haftaya…
Zaman zarfı örnekleri
Kargo henüz bize ulaşmadı.
Bu akşam dışarıda bir toplantım var.
Yarın bizimkilerle İzmir’e uçacağız.
Evin boya işi üç saate biter.
Bizim evin kışın ısınma sorunu var.
Sabah 7.20’de dersimiz başlıyordu.
3. Azlık-Çokluk (Miktar) Zarfları
Diğer zarflardan farklı olarak fiilleri, fiilimsileri, sıfatları ya da başka zarfları miktar anlamında belirten zarf çeşididir.
Miktar zarflarını bulmak için belirtilen sözcüğe “Ne kadar?” sorusunu sorabiliriz.
Başlıca azlık-çokluk zarfları şunlardır: çok, biraz, eksik, fazla, azıcık, daha, oldukça, pek çok, gayet, bir hayli, ne kadar, en, en çok, daha çok, çokça, bayağı…
Miktar zarfı örnekleri
Dünkü koşuda çok yoruldum.
Sınavda öğrenciler oldukça güzel cevaplar vermişler.
Çok sahiplenmeyince, çok ait de olmazsın hem.
Çok sevmeyeceksin mesela.
Sizi içeri alana kadar biraz beklemelisiniz.
Azıcık daha çalışsaydım bugün daha kaliteli bir yaşamım olurdu.
Konserde bayağı şarkı okudular.
NOT: Bazı kaynaklarda “en” zarfı “en üstünlük zarfı” olarak kabul görmektedir.
En sevdiğim öğretmenimin tayini çıktı.
4. Yer Yön Zarfları
Fiil ve eylemsileri adı üstünde yer ve yön olarak belirten zarf çeşididir. Diğer zarf çeşitlerinin aksine yer yön zarfları sınırlı sayıdadır. Yer yön zarfı olarak kullanılan sözcükler sadece şunlardan oluşmaktadır: Aşağı, yukarı, beri, öte, ileri, geri, içeri, dışarı.
Fiillere ya da fiilimsilere sorulan “Nereye?” sorusunun cevabıdır.
Yer yön zarfı örnekleri
Öğrenciler yukarı çıksın.
Akşam tüm aile dışarı çıktık.
Sokaktaki kalabalığı görünce içeri kaçtı.
Yollar bozuk olunca geri dönüşümüz gecikti.
NOT: Yer yön zarfları hiçbir şekilde çekim eki almazlar. Yer yön zarflarına çekim eki getirildiğinde zarf görevinden çıkar ve cümlede dolaylı tümleç görevinde kullanılırlar.
Öğrenciler yukarıya çıksın. (Yukarı zarf fiiline “-a” yönelme hal eki geldiğinden zarf özelliği kaybedilmiştir.)
Dışarıya atkını takmadan çıkamazsın.
NOT 2: “e doğru” sözcükleri de yer yön zarfı olur.
Okula doğru yürüyoruz.
5. Soru Zarfları
Fiilleri ve eylemsileri soru bakımından belirten zarf çeşididir. Diğer zarf çeşitlerini bulmak için sorulan sorular cümle içerisinde kullanılırsa soru zarfını oluşturur. Soru zarfları şunlardır: Nasıl, ne kadar, ne zaman, niçin, neden, niye, ne(sebep anlamında kullanılırsa).
Soru zarflarına cümle içerisinde verilen cevaplarda zarf olurlar.
Soru zarfı örnekleri
Nasıl başardın buraya gelmeyi?
Derslerine niye çalışmıyorsun?
Evine ne zaman dönmeyi düşünüyorsun?
Mesajıma niçin geri dönüş yapmadın?
Ne ağlarsın benim zülfü siyahım?
NOT: “Ne” sorusunun zarf olduğunu anlayabilmek için yerine “Neden, niçin?” sözcükleri getirilip getirilemediğine bakılır. Eğer yerine “Neden, niçin?” gelebiliyorsa soru zarfıdır.
