Santa Harabeleri

Trabzon'un Arsin ve Araklı İlçeleri'nin Gümüşhane ili sınırında bulunan Yeni Yayla Mevkii'ndeki Santa Harabeleri, kıyıdan yaklaşık 40 kilometre içeride bin 600 metre yükseklikte yer alıyor. Vadilerle birbirinden ayrılmış 3 ayrı yamaçta yer alan antik kentin ne zaman kurulduğu ise bilinmiyor. Orta Çağ'da kurulduğu ile ilgili bir delil olmamasına rağmen, derebeyi anlaşmazlıkları süresince yarı müstakil bir Rum sığınağı olarak kullanıldığı ve bunun yanında 17. ve 18. yüzyıllarda nüfusunun arttığı biliniyor.

Santa Harabeleri 17. yy'dan beri dini, ticari ve kültürel önem taşıyan bir yerleşim yeridir. Santa Harabeleri bugünkü Dumanlı köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. 7 adet mahallesi vardır. İl Merkezine uzaklığı 80 km.'dir. Ulaşım Yağmurdere beldesi üzerindedir. Her mahalle tümüyle taştan inşa edilmiş tek katlı konutlar, her sokak başında 1 çeşme vardır.



Harabeleri,Rum çeteleri tarafından kurulduğu sanılmaktadır. Taş cepheli 5 adet Kilisenin olduğu harabelerde Meryemana Manastırı, Ayvalos kilisesi, Musaray kilisesi, Stephanos-kiliseleri ile dini yapılar, kaleler ve antık kentler mevcuddur.

19. yüzyılda yörede derebeyi egemenliğinin olduğu bir dönemde Santa'nın, doğal konumu ile bağımsız ve korunaklı bir sığınak olarak Hıristiyan toplumunun varlığını sürdürmesinde etkili oldu. Santa'da tarım ve hayvancılığın yanısıra, çevrede var olan kurşun ve demir gibi maden ocaklarının da işletildiği, hatta demirciliğin önemli bir meslek kolu olduğu öğrenildi.

Etrafı Ziyaret ve Karakaban Dağları, Zincirli, Kilise ve Uzunsırt gibi 2 bin metrenin üzerinde yükseltilerle kuşatılmış olan bölgenin girişe elverişli olan yeri sadece vadiye açılan kuzey kısmı. Burası, dışa kapalı, fakat kendi içinde su kaynaklarının varlığı ve bahçe ölçeğinde üretime elverişli toprağı ile yaşama elverişli. Birbirini kuş bakışı çok net bir şekilde görebilen 3 ayrı yamaç üzerine kurulmuş olan Santa'da mahalle olarak 7 yerleşim bulunuyor.

Eski isimleriyle Piştoflu, Binatlı, İhsanlı, Zerzili, Çakallı, Zincanlı ve Zurnacılı ismi verilen mahallelerde, özellikle 18. yüzyılın son yarısında inşa edilen resmi binalar son derece dikkat çekiyor. Günümüzde hala yayla göçerli tarafından kullanılan bu binalar, yapılan tahribat ve ilavelere rağmen göz alıcı görünümünü koruyor.

Santa ile ilgili en kapsamlı araştırmaları yapan Karadeniz Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nural Gündüzalp, harabelerle ilgili olarak, "Etrafı yüksek dağlarla çevrilmiş, dışa kapalı, hırçın fiziki özelliklere sahip olan bölgelerde kurulan yerleşmeler, genelde kültürel kimliğini yitirmeden uzun süre varlığını sürdürebilmişlerdir. Doğu Karadeniz'deki Pontic yerleşmelerden birisi olan Santa bölgesi de, böyle bir özellik göstermektedir." demektedir.