Risk Alma Davranışlarının Bilgisayar Üzerinde İncelenmesi

Ohio Devlet Üniversitesinde yapılan bir çalışmaya göre insanların risk almaya karşı edindiği tutum (risk almaya açık/riskten kaçınan), gösterdikleri risk davranışından farklılık gösterebiliyor.

Araştırmayı yapan ekip 652 kişinin bilgisayar üzerinden kumar benzeri riskli kararlar vermeleri gereken oyunlarda yaptıkları 215 seçimi bilgisayar fare imlecinin hareketlerini izleyerek inceliyor. Risklerin büyüklüğünün çeşitlilik gösterdiği bu çalışmada katılımcıların davranışa döktüğü karar öncesinde yaşadığı kararsızlıklar, yaptığı seçimden emin olma durumu gibi birçok veri fare imlecinin hareketlerinden elde ediliyor.

Deneyde katılımcılara iki kutu gösteriliyor ve bu kutulardan birini seçmesi isteniyor. Kutuların birinde riskli bir tercih, örneğin, %50 ihtimalle 10 dolar kazanım %50 ihtimalle 5 dolar kaybın olacağı yazıyor. Diğer kutuda ise güvenli, genellikle herhangi bir miktarın kazanılıp kaybedilmediği bir tercih sunuluyor.

Bu süreçte katılımcıların son kararını verip tercihte bulunmadan önce bu karara nasıl ulaştığı fare imlecinin hareketlerinden izleniyor.

Araştırmadan çıkarılan sonuçlar:

1. Fare imleci verilen kararın dışındaki tercihe ne kadar çok yönelirse, yapılan tercih o kişi için o kadar zor oluyor.
2. Direkt yaptığı tercihe yönelen kişiler diğerlerine göre daha az içsel çatışma yaşamışlar ve deney boyunca verdikleri kararlardan daha fazla eminler.
3. Kararını vermeden önce güvenli tercihe yönelen kişiler, riskli tercihi seçmiş olsalar bile, tercihlerinin gösterdiğinden daha fazla riskten kaçınıyor olabilirler.
4. Diğer taraftan, kararını vermeden önce riskli seçime yönelen kişiler, güvenilir seçeneği işaretleseler bile, seçimlerinin gösterdiğinden daha fazla risk almaya yatkın olabilirler.

Deneyin yürütücülerinden Prof. Ian Krajbrich’in ifade ettiğine göre, katılımcıların karar verme süreçlerini bir kere izleyen deney yürütücüleri, katılımcıların araştırma boyunca verecekleri diğer kararları büyük oranda doğru tahmin etmelerini sağlayabilmiş. Böyle deneylerde ilk kararı gözlemleyerek diğer kararları tahmin edebilmek oldukça nadir bir durum olduğunu ifade eden Prof. Krajbich, “Sadece seçimden elde edilen veriler birçok nedenden dolayı yorum yapmakta eksik kalır. Örneğin, bu verilerde kişinin tercihinin ne kadar güçlü olduğunu ya da diğer seçimi yapmaya ne kadar yatkın olduğunu göremezsiniz. Fare imlecinin hareketlerini incelemek bize ayrıca bu verileri de sağlamaktadır.”

Nitekim, deneyde aynı teklifi içeren oyunda aynı tercihlerde bulunan katılımcılardan kaçının, risk büyüklüğü benzer diğer oyunlarda diğer tercihe yönelecekleri tahmin edilebiliyor. İlk oyunda karar verme aşamasında tercihlerinin aksi yönde yönelimde bulunan katılımcılar riski benzer oyunlarda daha önce yöneldikleri ama tercih etmedikleri seçimi yapabiliyorlar.

Deneyin baş yürütücüsü Paul Stillman çalışmanın önemini “İnsanlardaki risk alma davranışını, karar sürecindeki ikilemleri göstererek daha zengin bir perspektifle inceleyebilmemize olanak sağlaması” olarak yorumluyor.

KAYNAK:
– Measuring Risk-Taking by Watching People Move Computer Mice. Jeff Grabmeier – Ohio State University.
– Stillman, P. E., Krajbich, I., & Ferguson, M. J. (2020). Using dynamic monitoring of choices to predict and understand risk preferences. Proceedings of the National Academy of Sciences.