19. Yüzyıl, Osmanlı Devleti için felaketlerle geçen bir yüzyıl olmuştu. Senedi İttifak ile başlayan yüzyıl, Berlin Antlaşması ile son bulmuş ve arada geçen yaklaşık 70 yılda Osmanlı Devleti’nde pek çok siyasi, askeri, ekonomik ve sosyal gelişmeler yaşanmıştır. Bu gelişmelerden biri de hiç kuşkusuz 1833 Hünkar İskelesi Antlaşmasıdır. Peki Hünkar İskelesi Antlaşması nedir? Hünkar İskelesi Antlaşması’nın önemi ve maddeleri nelerdir?
Daha önceki yazılarımızda Osmanlı Devleti’nin imzaladığı diğer önemli antlaşmalardan söz etmiştik. Bu yazımızda ise kısaca 1833 Hünkar İskelesi’nden söz edeceğiz.
Hünkar İskelesi Antlaşması Nedir?
1833 yılında Osmanlı Devleti ile Rusya arasında imzalanan ve iki tarafın da birbirlerine karşılıklı olarak yardım etmesini öngören bir siyasi ve ekonomik antlaşmanın ismidir.
Hünkar İskelesi Antlaşması’na Giden Süreç Nedir?
1822 yılında Mora’da çıkan Rum isyanını bastırmakla görevli tutulan Kavalalı Mehmet Ali Paşa, bunun karşılığında Girit ve Mora valiliklerini alacaktı. Fakat isyanın başarılı olması ve akabinde 1829 yılında Yunanistan’ın bağımsızlığını kazanmasının ardından Mehmet Ali Paşa’nın Girit ve Suriye valiliklerini talep etmesi Osmanlı Devleti ile Mısır arasında siyasi bir krize yol açmıştır. Mısır orduları, Adana’dan girerek Kütahya’ya kadar ilerlemiş ve Osmanlı Devleti de “denize düşen yılana sarılır” diyerek Ruslardan yardım istemiştir. II. Mahmut, ilk önce İngiltere ve Fransa’dan yardım talep etmişse de bu talep reddedilmiştir. Ruslar, talep doğrultusunda İstanbul’a gelmiş ve İngilizler devreye girerek Osmanlı Devleti ile Mısır Valiliği arasında 1833 yılında Kütahya Antlaşması imzalanmıştır.
II. Mahmut Neden Ruslarla Yeni Bir Antlaşma Yapma Gereği Duydu?
II. Mahmut, her ne kadar Mısır’la Kütahya Antlaşmasını yapmışsa da Mehmet Ali Paşa’ya güvenemiyor ve yeniden saldırıya geçmesinden endişe duyuyordu. Öte yandan II. Mahmut, Mısır üzerinde emelleri bulunan İngiltere ve Fransa’ya da aynı sebeplerden ötürü güvenmiyordu. II. Mahmut, Rusların desteğinin devam etmesi adına yeni bir antlaşma daha yapmış ve Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 1833 Hünkar İskelesi Antlaşması imzalanmıştır.
Maddeleri:
1. Madde
Osmanlı Devleti’ne bir saldırıda bulunulursa Rusya’nın masrafları karşılanmak suretiyle Rusya Osmanlı Devleti’ne yardım edecektir.
2. Madde
Rusya, herhangi bir saldırıya uğrarsa Osmanlı Devleti, kontrolü altında bulunan Boğazları Rusya’nın savaştığı devlete kapatacaktır. Rus gemileri ise Boğaz’dan geçebilecektir.
3. Madde
Antlaşmanın süresi 8 yılla sınırlı kalacaktır.
Antlaşmanın Önemi Nedir?
Osmanlı Devleti’nin Rusya ile yakınlaşmasının ardından Rusya Boğaz’lardan geçiş hakkı elde etmiş ve bu, ilk kez, Boğazlar Sorununun başlamasına neden olmuştur.
Öte yandan bu antlaşma, Osmanlı Devleti’nin boğazlar üzerinde “son kez tek başına karar aldığı antlaşma” olmuştur.
Antlaşma’nın sekiz yıl süreyle sınırlı kalması daha sonra 1853-1856 Osmanlı-Rus Savaşına (Kırım Savaşı) neden olmuştur.
