Halo Etkisi Nedir? – Halo Effect Örnekleri

5 dakika önce tanıştığın birine, reklamda gördüğün elektronik bir cihaza veya sadece fragmanını izlediğin bir filme birden bayıldığın oldu mu? Resmin tamamını görmeden yargıda bulunmak insan ırkının favori alışkanlıklarından biridir. Ne yazık ki bu alışkanlığımız bize fazlasıyla pahalıya mal olabiliyor.

Halo Etkisi Nedir?
Halo etkisi, bir kişi veya objenin iyi bir özelliğine odaklanarak ona başka pozitif özellikler atfetme ön yargısıdır. Mesela sokakta aşırı şık giyinmiş birine denk gelirsek, onun muhtemelen çok başarılı veya kaliteli bir insan olduğu varsayımında bulunuruz, hatta bu kişiler olduklarından daha çekici ve zeki bile gözükürler. Fakat bahsettiğim özelliklerden hiçbiri arasında aslında kuvvetli bir korelasyon yoktur.

Bir şeyin tek bir niteliğini beğenip de, gözlemlemediğimiz özelliklerini bile beğenme eğilimi gösterme yanılgısı halo effect yani halo etkisi olarak tanımlanır.

Fiziksel olarak güzel gözüken bir bireye, sağlıklı, akıllı ve hatta zengin gibi sıfatlar yapıştırmak zihnimizin otomatik olarak yaptığı en klasik halo etkisi örneğidir diyebilirim.



Halo Etkisi Örnekleri
Öğretmenler, öğrencilerini değerlendirirken halo etkisine sıkça maruz kalırlar. Örneğin, uslu bir öğrenci aynı zamanda parlak, gayretli ve çalışkan olarak da nitelendirebilir, fakat uslu olmanın aslında bunlar ile hiçbir alakası yoktur.

Bu türden halo etkileri aynı zamanda uslu ve yaramaz öğrencilerin notlarını da öğretmen fark etmeden etkileyebilir.

Nasıl mı?

Şimdi sizi iki kişi ile tanıştıracağım…

Burak: zeki-gözlemci-mükemmeliyetçi-inatçı-kıskanç

Mert: kıskanç-inatçı-gözlemci-mükemmeliyetçi-zeki

Çoğunluğunuzun kanının Burak’a ısındığına eminim. Kullandığım animasyonların etkisi olsa da, sunduğum sıfatların sıralaması da oldukça önemli. En başta gelen nitelikler ardından gelenleri de dolaylı olarak etkiliyor, fark ettiyseniz ikisi için de aynı sıfatları kullandım. Burak zeki ama kıskanç bir insan olarak algılanırken, Mert’in ilk özelliği olan kıskançlık diğer özelliklerini gölgede bırakıyor ve bu durum üzerine deneyler de mevcut.



İlk izlenimin değerini asla küçümsemeyin ve biri ile tanışırken veya kendiniz tanıtan bir yazı yazarken kesinlikle pozitif özelliklerinizi önde tutun.

Bu içeriği hazırlarken kaynak olarak kullandığım davranışsal iktisat çalışmaları ile ünlenen Nobel ekonomi ödülü sahibi Daniel Kahneman, halo etkisini kendi hayatı üzerinden şu örnekle açıklıyor.

“Üniversitede öğretmenlik yaptığım sıralarda yazılılara not verirken halo etkisinin üzerimde nasıl çalıştığını fark ettim. Her öğrenciye iki adet makale yazdırarak puan veriyordum fakat makale sırasıyla gitmek yerine öğrenci öğrenci ilerliyordum. Bir süre sonra ilk makalesine yüksek verdiğim öğrencilerin hemen ardından ikinci makalesine de nispeten yüksek puanlar verdiğimi, aynı şekilde ilk makaleden düşük alan öğrencinin de ikinci makalesinden çok puan kırdığımı fark ettim.

Bu durumu çözmek için de önce bütün öğrencilerin birinci makalelerini puanlamaya, hepsi bittiği taktirde de kağıtları karıştırıp ikinci makaleleri puanlamaya başladım. Bu sayede halo etkisini ortadan kaldırarak, öğrencilere daha objektif puanlar verme şansını yakaladım.”

Öğretmenlerin sınavları kontrol ederken genelde soru soru gitmelerinin nedeni aslında vakit kazanmaktır, bir yandan da bu yöntem ile halo etkisi ekarte ediliyor.



Lisede öğretmelerin yetiştirmek için veya öğrencilerin ısrarı üzerine sınav kağıtlarını zaman zaman ders esnasında kontrol ettiklerini hatırlarsınız. Bu durumda da normalin aksine sınav kağıtlarında öğrenci öğrenci ilerlerler. Eğer ilk sorularda çuvalladıysanız veya yaramaz bir öğrenciyseniz ayvayı yediniz demektir.

Halo etkisi yaratan markaların başında ise muhtemelen Apple geliyordur. Marka imajı sayesinde bir Apple cihazının, işlemcisinden tutun kamerasına kadar, insanlar her alanda daha üstün olduğuna inanıyorlar fakat ürünleri inceleyip karşılaştırdıkları zaman bunun her zaman doğru olmadığını fark ediyorlar.

Halo Nedir?
Halo, meleklerin kafasında bulunan altın ışık çemberine verilen addır.



Peki ne ders çıkardık bu videodan?

Bir insanın tek bir özelliğine bakarak diğer özellikleri hakkında pozitif veya negatif çıkarımlarda bulunmak bizi hataya iter. Aynı şekilde sizlere böyle öğretici videolar sunmam, benim süper kültürlü, zeki veya iyi kalpli biri olduğum anlamına gelmiyor ama emin olun ki kaliteli özellikleri kendimde toplamak için elimden geleni yapıyorum.