- Katılım
- 4 yıl 1 ay 23 gün
- Mesajlar
- 4,116
- Tepkime puanı
- 3,515
- Konum
- TR-GB
- Web sitesi
- forumokulu.com
- Cinsiyet
- Medeni Hal
Güneşe tapınma, güneşe ya da güneşin bir simgesine tanrı olarak tapınmadır. Tarihte güneşe tapanlar kimlerdir?
Sık sık putperestlikle eşanlamlı kullanıl*makla birlikte güneşe tapınmaya gerçekte ender rastlanır. Hemen her kültürün güneş motifleri kullanmasına karşılık, görece az sayıda kültür (Mısır, Hint-Avrupa ve Orta Amerika) güneş dinleri geliştirmiştir. Bütün bu kültürlerin ortak özelliği güçlü bir kutsal hükümdarlık ideolojisi ile çok gelişmiş bir kent uygarlığıdır. Tümünde, her günkü dönüşünde görkemli bir biçimde konakladığı alt ve üst dünyalara egemen olan bir güneş imgesi ağırlık taşır. Güneş tüm evrene ışık ve yaşam getirir; hiç kırpmadığı her şeyi gören gözüyle adaletin güvencesidir. Işığın aydınlanma ya da aydınlatmayla evrensel ilişkisiyle birlikte güneş, bilgeliğin kaynağıdır.
Egemenlik, kayra gücü, adalet ve bilgelik gibi nitelikler her seçkin dinsel grubun temel özellikleridir. Gelişkin bir güneş ideo*lojisi de bu bağlamlar içinde kendini gösterir. Krallar güneşin gücüyle hükme*derler ve güneşin soyundan geldiklerini öne sürerler. Güneş tanrıları ya da güneşi kişileştiren tanrılar her şeye egemendir, her şeyi görürler. Güneş çoğu kez Yüce Tanrı’yla özdeşleşmiştir ya da onun temel özellik*lerinden biridir.
Eski Mısır’da Güneş Tanrısı Ra, büyük tanrılar arasında egemen konumdaydı ve Mısır uygarlığının en erken dönemlerinden başlayarak bu konumunu korudu. Güneş tanrısının tanrısal deniz üzerindeki yolcu*luğuyla ilgili efsaneye göre güneş genç tanrı Kheper olarak yolculuğuna başlıyordu. Öğleyin tepede tam olgunlaşmış güneş, yani Ra olarak görünüyor, akşamleyin de batıya ihtiyar tanrı Atum olarak ulaşıyordu. Fira*vun Ahenaton, Mısır dininde gerçekleştir*diği reform sırasında güneşin daha eski bir karşılığı olan Aton adıyla, eski tanrı Ra- Horakhte kültünü benimsedi. Ahenaton döneminde güneşin, yeryüzünün ve yeryü*zünde yaşayanların yaratıcısı ve doyurucusu olma nitelikleri yüceltildi.
Güneş tanrısının hem Sümer hem de Akad dinlerinde merkezî bir konumu vardı. Ama ne Sümerlerin Utu’su, ne de Samilerin Şamaş’ı tanrılar öbeğinin en yüce üç tanrısı arasındaydı. Buna karşılık güneş, Hint- Avrupa halklarının en gözde tanrılarından biri, onların gözünde tanrısal gücün simge*siydi. Hindistan’ın Veda ilahilerinde Surya, hem iyi hem kötü eylemleri gözetleyen, her şeyi gören bir tanrı olarak yüceltilmişti, yalnızca karanlığı değil, kötü düşleri ve hastalıkları da kovardı. Hint mitolojisinde güneş kahramanlarının ve güneş krallarının da temelli bir önemi vardı. Hint mitolojisin*deki Yama’nın babası Vivasvant, İran mito*lojisindeki Yima’nm babası Vivavant’ın karşılığıydı. Savaşçı ay krallarından tümüyle farklı biçimde barışçı bir güneş kralları hanedanı vardı. Ortaçağda iran’da, İslam öncesinden kalma güneş bayramları kutla*nırdı. Hint-İran, Yunan-Ronıa ve İskandi*nav mitolojilerinde de güneş tanrısının çoğu kez arabasına dört beyaz at koşulmuş biçimde betimlenmesi güneşe tapmanın, Hint-Avrupa karakterinin göstergesidir.
Roma tarihinin daha geç dönemlerinde güneşe tapınmanın önemi gitgide artarak “güneş tektanrıcılığı” olarak adlandırılan bir külte dönüştü. Dönemin hemen bütün tanrıları güneşin niteliklerinden etkilenmişti. Örneğin bir yanda Hz. İsa, bir yanda da İran kökenli Mithras, güneş tanrılarının özelliklerini edindiler. 25 Aralık’taki Sol Invictus (Fethedilmemiş Güneş) şenliği Roma’da büyük bir coşkuyla kutlanırdı. So*nunda bu tarih Hıristiyanlarca İsa’nın doğum günü (Noel) olarak benimsendi.
En ünlü güneş kültü Kuzey Amerika Ova Yerlilerinin Güneş Dansı’dır. Meksika ve Peru’nun Kolomb öncesi uygarlıklarında da güneşe tapınma belirgin bir eğilimdi. Aztek dininde güneş tanrıları Huitzilopochtli ile Tezcatlîpoca’ya yaygın olarak insan kurban edilirdi. Hem Meksika’nın, hem Peru’nun eski dinlerinde güneşin, mitoloji*de ve dinsel törenlerde önemli yeri vardı. Peru’da hükümdar, Güneş Tanrısı Inti’nin bedenleşmiş biçimiydi. Japonya’da eski mi*tolojide önemli rol oynayan ve dünyanın en üstün yöneticisi olarak kabul edilen Güneş Tanrıçası Amaterasu, imparatorluk boyu*nun koruyucusuydu; güneş günümüzde de Japon Devleti’nin simgesidir.
Sık sık putperestlikle eşanlamlı kullanıl*makla birlikte güneşe tapınmaya gerçekte ender rastlanır. Hemen her kültürün güneş motifleri kullanmasına karşılık, görece az sayıda kültür (Mısır, Hint-Avrupa ve Orta Amerika) güneş dinleri geliştirmiştir. Bütün bu kültürlerin ortak özelliği güçlü bir kutsal hükümdarlık ideolojisi ile çok gelişmiş bir kent uygarlığıdır. Tümünde, her günkü dönüşünde görkemli bir biçimde konakladığı alt ve üst dünyalara egemen olan bir güneş imgesi ağırlık taşır. Güneş tüm evrene ışık ve yaşam getirir; hiç kırpmadığı her şeyi gören gözüyle adaletin güvencesidir. Işığın aydınlanma ya da aydınlatmayla evrensel ilişkisiyle birlikte güneş, bilgeliğin kaynağıdır.
Egemenlik, kayra gücü, adalet ve bilgelik gibi nitelikler her seçkin dinsel grubun temel özellikleridir. Gelişkin bir güneş ideo*lojisi de bu bağlamlar içinde kendini gösterir. Krallar güneşin gücüyle hükme*derler ve güneşin soyundan geldiklerini öne sürerler. Güneş tanrıları ya da güneşi kişileştiren tanrılar her şeye egemendir, her şeyi görürler. Güneş çoğu kez Yüce Tanrı’yla özdeşleşmiştir ya da onun temel özellik*lerinden biridir.
Eski Mısır’da Güneş Tanrısı Ra, büyük tanrılar arasında egemen konumdaydı ve Mısır uygarlığının en erken dönemlerinden başlayarak bu konumunu korudu. Güneş tanrısının tanrısal deniz üzerindeki yolcu*luğuyla ilgili efsaneye göre güneş genç tanrı Kheper olarak yolculuğuna başlıyordu. Öğleyin tepede tam olgunlaşmış güneş, yani Ra olarak görünüyor, akşamleyin de batıya ihtiyar tanrı Atum olarak ulaşıyordu. Fira*vun Ahenaton, Mısır dininde gerçekleştir*diği reform sırasında güneşin daha eski bir karşılığı olan Aton adıyla, eski tanrı Ra- Horakhte kültünü benimsedi. Ahenaton döneminde güneşin, yeryüzünün ve yeryü*zünde yaşayanların yaratıcısı ve doyurucusu olma nitelikleri yüceltildi.
Güneş tanrısının hem Sümer hem de Akad dinlerinde merkezî bir konumu vardı. Ama ne Sümerlerin Utu’su, ne de Samilerin Şamaş’ı tanrılar öbeğinin en yüce üç tanrısı arasındaydı. Buna karşılık güneş, Hint- Avrupa halklarının en gözde tanrılarından biri, onların gözünde tanrısal gücün simge*siydi. Hindistan’ın Veda ilahilerinde Surya, hem iyi hem kötü eylemleri gözetleyen, her şeyi gören bir tanrı olarak yüceltilmişti, yalnızca karanlığı değil, kötü düşleri ve hastalıkları da kovardı. Hint mitolojisinde güneş kahramanlarının ve güneş krallarının da temelli bir önemi vardı. Hint mitolojisin*deki Yama’nın babası Vivasvant, İran mito*lojisindeki Yima’nm babası Vivavant’ın karşılığıydı. Savaşçı ay krallarından tümüyle farklı biçimde barışçı bir güneş kralları hanedanı vardı. Ortaçağda iran’da, İslam öncesinden kalma güneş bayramları kutla*nırdı. Hint-İran, Yunan-Ronıa ve İskandi*nav mitolojilerinde de güneş tanrısının çoğu kez arabasına dört beyaz at koşulmuş biçimde betimlenmesi güneşe tapmanın, Hint-Avrupa karakterinin göstergesidir.
Roma tarihinin daha geç dönemlerinde güneşe tapınmanın önemi gitgide artarak “güneş tektanrıcılığı” olarak adlandırılan bir külte dönüştü. Dönemin hemen bütün tanrıları güneşin niteliklerinden etkilenmişti. Örneğin bir yanda Hz. İsa, bir yanda da İran kökenli Mithras, güneş tanrılarının özelliklerini edindiler. 25 Aralık’taki Sol Invictus (Fethedilmemiş Güneş) şenliği Roma’da büyük bir coşkuyla kutlanırdı. So*nunda bu tarih Hıristiyanlarca İsa’nın doğum günü (Noel) olarak benimsendi.
En ünlü güneş kültü Kuzey Amerika Ova Yerlilerinin Güneş Dansı’dır. Meksika ve Peru’nun Kolomb öncesi uygarlıklarında da güneşe tapınma belirgin bir eğilimdi. Aztek dininde güneş tanrıları Huitzilopochtli ile Tezcatlîpoca’ya yaygın olarak insan kurban edilirdi. Hem Meksika’nın, hem Peru’nun eski dinlerinde güneşin, mitoloji*de ve dinsel törenlerde önemli yeri vardı. Peru’da hükümdar, Güneş Tanrısı Inti’nin bedenleşmiş biçimiydi. Japonya’da eski mi*tolojide önemli rol oynayan ve dünyanın en üstün yöneticisi olarak kabul edilen Güneş Tanrıçası Amaterasu, imparatorluk boyu*nun koruyucusuydu; güneş günümüzde de Japon Devleti’nin simgesidir.
