Kurtuluş Savaşı sonrası kazanılan siyasi bağımsızlığı, en kısa sürede bir ekonomik bağımsızlıkla da taçlandırmak isteyen Mustafa Kemal Atatürk, bu hedef doğrultusunda devletçilik ilkesini yürürlüğe sokmuştur. Peki, devletçilik ilkesi doğrultusunda yapılan inkılaplar hangileridir? Devletçilik ilkesi ile ilgili Atatürk’ün söylediği sözler nelerdir? İşte, devletçilik ilkesi ile alakalı tüm merak edilenler…
Devletçilik Nedir?
Atatürk ilkelerinden bir tanesi olan devletçilik; Kurtuluş Savaşı sonrası kurulan yeni Türkiye Cumhuriyeti’nde, ülke için gerekli olan kalkınmanın bir an evvel gerçekleştirilmesini hedefleyen bir politika olarak dikkat çekmektedir. Devletçilik ilkesine göre, özel teşebbüslerin yetersiz kaldığı yatırım alanlarında, devletin gerekli yatırımları yapması gerekmektedir.
Dönemin şartları neticesinde ortaya çıkmış olan devletçilik ilkesine göre devlet, özel teşebbüsünün yetki ve gücü dışında kalan alanlarda, gerekli olan yatırımları yapacak; ancak devlet, bireylerin ekonomik özgürlüğü ve girişimleri önünde bir engel olmayacaktır.
Demokrasi anlayışının da temelinde yer alan devletçilik ilkesine göre devlet ile özel teşebbüs birlikte çalışarak kısa sürede ekonomik bağımsızlığı saplayıp, ülkeyi çağdaş uygarlıkla seviyesine yükseltecektir.
Devletçilik İlkesi Özellikleri
Türk toplumun çağdaş bir seviyeye ulaştırmak ve Türkiye Cumhuriyeti ekonomisini hızlı bir şekilde kalkındırmayı amaçlayan devletçilik ilkesi özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
- Devletçilik ilkesine göre; devlet özel teşebbüslerin yetersiz kaldığı alanlarda devreye girecek ve gerekli yatırımları yapacaktır.
- Devlet hiçbir zaman özel teşebbüslerin ekonomik özgürlükleri ve girişimlerinin önünde engel olmayacak ve onları destekleyecektir.
- Devletçilik ilkesi, Atatürk’ün altı ilkesinden biri olan halkçılık ile yakında ilişkilidir. Tıpkı halkçılık ilkesinde olduğu gibi gerçekleşecek olan ekonomik kalkınma ile halkın refah ve mutluluğu hedeflenmiştir.
- Devletçilik ilkesi dönemin koşulları göz önüne alınarak oluşturulmuş bir politikadır. Bu politikaya göre özel sektör mali yönden geliştiği an, devletin ekonomik alandaki etkinliği azalacak ve serbest piyasa ekonomisine geçilecektir.
- 1930 yılında Türkiye Merkez Bankası kurulmuştur.
- 1934 ile 1939 yılları arasını kapsayan 1. Beş Yıllık Kalkınma Planı açıklanmış ve bu plan uygulamaya konulmuştur.
- Sümerbank ve Etibank kurulmuştur.
- Türkiye coğrafyasına yer alan madenleri aramak ve tespit etmek için Maden Tetkik Arama Enstitüsü (MTA) kurulmuştur.
- 1936 yılında Çubuk Barajı inşa edilmiştir.
- 1937 yılında Karabük Demir Çelik Fabrikası, 1938’de ise Bursa Merinos Halı Fabrikası kurulmuştur.
- 1938 yılında Halkbank ve Denizbank kurulmuştur.
- Beş Yıllık Kalkınma Planı hazırlanmış ancak 2. Dünya Savaşı sebebiyle uygulanamamıştır.
- “Memlekette her çeşit üretimin artırılması için, özel teşebbüsün devletçe gerekli görüldüğünü önemle vurguladıktan sonra, diyebiliriz ki “Devlet ve özel teşebbüs birbirine karşı değil, birbirinin tamamlayıcısıdır.”
- “Türkiye’nin tatbik ettiği devletçilik sistemi XIX. asırdan beri sosyalizm teorisyenlerinin ileri sürdükleri fikirlerden alınarak tercüme edilmiş bir sistem değildir. Bu Türkiye’nin ihtiyaçlarından doğmuş, Türkiye’ye özgü bir sistemdir. Devletçiliğin anlamı bizce şudur: Kişilerin özel teşebbüslerini ve şahsi faaliyetlerini esas tutmak; fakat büyük bir milletin ve geniş bir memleketin bütün ihtiyaçlarını ve çok şeylerin yapılmadığını göz önünde tutarak, memleket ekonomisini devletin eline almak. Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Türk vatanına asırlardan beri kişisel ve özel teşebbüslerle yapılamamış olan şeyleri bir an önce yapmak istedi ve kısa bir zamanda yapmayı başardı. Bizim takip ettiğimiz bu yol, görüldüğü gibi liberalizmden başka bir yoldur.”
