Firavun Hatşepsut
Hatşepsut, adı Hatçepsut olarak da telaffuz edilen, bir firavunun tüm ünvanlarını ve krallık sembollerini kullanarak bir kadın için görülmemiş bir güce ulaşarak antik Mısır’da M.Ö. 1473-1458 yılları arasında tek başına hüküm sürdü.18. Hanedandan firavun I. Tutmosis’in ve eşi kraliçe Ahmose’un en büyük kızı olan Hatşepsut babasının cariyelerinden Mutnofret’in oğlu olan üvey kardeşi II. Tutmosis ile evlendi. Mutnofret’in ilk üç oğlu prematüre doğum sebebiyle ölünce babasının tahtına çıkma hakkı eşi Hatşepsut ile birlikte II.Tutmosis’e geçti. Hatşepsut’un hiç erkek çocuğu olmadı ve yalnızca Neferure adında bir kız çocuğu dünyaya getirdi. M.Ö.1479’da kocası II.Tutmosis de ölünce tahta kocasının haremindeki cariyelerden İsis’ten olan oğlu III. Tutmosis geçti. Fakat III. Tutmosis henüz bir bebek olduğundan Hatşepsut onun yerine krallığını yönetmek üzere naiplik yaptı.
Oturan Hatşepsut heykeli M.Ö.1479-1458, kireçtaşı. Metropolitan Sanat Müzesi.
Üvey oğlunun ilk birkaç yılında, her şey tamamen Hatşepsut’un naipliğindeydi. Ancak yönetiminin yedinci yılının sonunda artık firavun olmuş ve krallığın tüm ünvanlarını almıştı. Artık Hatşepsut ve III. Tutmosis, Hatşepsut’un daha baskın olduğu Mısır’ın müşterek krallarıydı. O zamana dek kadın vücudu ve feminen giysileriyle tipik bir kraliçe olarak görülen Hatşepsut kısa sürede kazanmış olduğu kadın bedeni ile eril krallık tarzını bir araya getirdiği deneyimle resmi portrelerde kraliyet mensubu erkeklerin giydiği kilt, firavun tacı ve takma sakalıyla tasvir ediliyordu. Hatşepsut’un kendini bir erkek olarak göstermeye yönelik bu ciddi girişimini görmezden gelmek, her şeyi olduğu gibi değil olması gerektiği gibi gösteren Mısır sanat geleneğini yanlış anlamak olur. Çünkü onun amacı, kendisini geleneksel bir kral gibi göstererek firavun olarak geleceği konumu garanti altına almaktı.
Hatşepsut’un Mısır’ı Yönetmesi
Hatşepsut hiçbir zaman tahta neden geçtiğine ve Mısırlı asilzadelere yeni konumunu nasıl kabul ettirdiğine dair bir açıklama yapmadı. Bununla beraber, idaresinde kilit konumlarda bulunan çoğu itinayla seçilmiş bir grup sadık memurun bulunması başarısının temel unsurunu oluşturuyordu. Bu memurlardan en önde geleni, tüm kraliyet işlerinin denetleyicisi ve kızı Neferure’nin öğretmeni Senmut idi. Bazı araştırmacılar Hatşepsut ile Senmut arasında bir gönül ilişkisi olduğunu iddia etseler de, bu iddiayı destekleyecek bir kanıt bulunmamıştır.
Hatşepsut’un Cenaze Tapınağı, Deyr-el Bahri, Teb, Mısır.
Geleneksel olarak, firavunlar sınırlarında pusuda bekleyen düşmanlarına karşı topraklarını savunmuşlardı. Fakat Hatşepsut’un döneminde savaştan ziyade ticarete yönelik bir dış politika izlendiği için onun dönemi sakin bir dönemdi. Ancak Batı Teb’deki Deyr-el Bahri Tapınağı duvarlarında Nübya’ya yapılan kısa süreli ve başarılı bir askeri harekat resmedilmiştir. Daha eksiksiz sahnelerde ise Doğu Afrika kıyısında bir ticaret merkezi olan Punt’a yapılan bir deniz seferi sonucu Mısır’a getirilen altın, abanoz, babunlar, kehribar ve Deyr-el Bahri bahçelerine dikilen ağaçlar gösterilmiştir.
Hatşepsut’un Yaptığı İşler
Onun döneminde restorasyon ve yapım işleri önemli kraliyet görevleri haline gelmiş; Hatşepsut (yanlış da olsa) Hiksos (Asyalı) kralların Mısır’ı yönettikleri dönemde verdikleri zararı onardığını iddia etmiştir. Böylelikle geniş kapsamlı bir inşa programı üstlenerek Teb’de onun ilahi babası, Mısır’ın ulusal tanrısı Amon-Ra için tapınaklar yapmaya odaklanmıştır. Karnak’taki tapınak kompleksinin babası I. Tutmosis’in inşa ettiği hipostilli salonda değişiklik yaparak Kırmızı Şapel olarak bilinen bir mabet ve iki tane obelisk eklemiştir. Orta Mısır’da yer alan Beni Hasan’da, Yunancası Speos Artemidos olarak bilenen kaya bir tapınak yaptırmıştır. Fakat en görkemli yapısı Amon-Ra’ya adanan ve içinde Osiris, Ra, Hathor, Anubis gibi önemli tanrılara ve atalarına ait şapellerin bulunduğu ve aynı zamanda kendisinin de gömü yapısı olan Deyr-el Bahri’deki tapınaktır. Esasında kendisinin babasının mezarının bulunduğu Krallar Vadisine gömülmesi gerekirdi.
Firavun Hatşepsut’un mumyası. Kahire Müzesi, Mısır.
Hükümdarlığının sonlarına doğru Hatşepsut, III. Tutmosis’in de devlet işlerinde gittikçe artan bir rol almasına izin vermiş ve ölümünden sonra III. Tutmosis Mısır’da tek başına 33 yıl hüküm sürmüştür. Bu hükümdarlığın sonunda ise onun dönemine dair tüm izleri silmeye yönelik bir girişim meydana gelmiş, heykelleri yıkılmış, yapıları tahrip edilmiş ve adı resmi krallık listesinden çıkarılmıştır. Antik çağ bilginlerinin bu durumu bir intikam hareketi olarak yorumlamış olmalarına rağmen I. Tutmosis’den III. Tutmosis’in hükümdarlığının sonuna kadar bir kadın yönetici tarafından silsilenin bölünmeden devam ettiği görülmektedir. Deyr-el Bahri’deki hiyerogliflerin arkeologlar tarafından çözülüp tercüme edildiği 1822 yılına kadar Hatşepsut bilinmezliğe gömülmüştür. Başlarda bir kadının adı ile erkek imajı arasındaki çelişki karışıklığa sebep olmuş olsa da, Tutmosisler’in ardıllığı gayet iyi anlaşılmıştır.
