Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzm. Prof. Dr. Hilal MOCAN
Prof. dr. hilal mocan editörlüğünde, alanlarında uzman doktorlardan oluşan bir yayın kurulu tarafınca hazırlanan "banvit çocuğum ve ben" dergisi nisan sayısında, alerjik nezle tüm detaylarıyla anlatılıyor
alerjik nezle, burun mukozasında hücre birikimi ve aktivasyonuyla karakterize bir hastalıktır. alerjen bir maddeye karşı vücudun verdiği tepki ise alerjidir. alerjen maddeler havada taşınabilecek kadar küçük ve hafif olan hayvan ve bitki proteinleridir. bu alerjenler içinde en sık karşılaşılanları polenler, ev tozu akarları, hayvan döküntüleri, çayır-çimen ve küf mantarlarıdır.
halk arasında "saman nezlesi" de denilen alerjik nezle bir aşırı duyarlılık reaksiyonudur. bir alerjen ile burun mukozası temas ettiğinde, lenfosit, nötrofil, eosinofil, mast hücresi gibi normalde vücudumuzda bulunan bazı hücreler burun mukozasındaki bu temas bölgesine hareket edip orada "enflamatuvar reaksiyon" denilen özel bir süreç başlatır. eğer şahısta alerjik nezle varsa, bu toplanan hücrelerden bazı maddeler salınır ve salınan bu maddelerin etkisiyle alerjik nezlenin belirtileri ortaya çıkar. alerjik nezlenin dört temel bulgusu vardır:
Alerjik nezle, ilginç olarak insanlarda en sık görülen kronik (uzun süreli) hastalıktır. amerikan toplumunda %9-21 oranında görülen bu hastalık, ülkemizde yapılan çalışmalarda, ilkokul çağı çocuklarında %11.7 olarak bulunmuştur. alerjik nezle en fazla çocukluk çağında ve genç erişkinlerde görülür. 4-5 yaştan önce başlaması nadirdir ve ortalama başlangıç yaşı 9-10 yaş civarıdır.
Alerjik nezleyi tetikleyen diğer faktörler
Sigara dumanı, hava kirliliği, bazen parfümler, iklim değişiklikleri, egzersiz, parlak ışık, ruhsal değişiklikler, alkol, baharat irritasyona yol açarak alerjik belirtilerin ortaya çıkmasına neden olabilir. ev içinde veya ev dışında özellikle bazı belirtiler ortaya çıkıyor, belli mevsimlerde belirtiler şiddetleniyorsa, evde veya işyerinde belirtiler görülüyorsa bulunulan ortamda olabilecek alerjenler dikkate alınmalıdır. ailede veya bireysel alerjik olma durumu, şüphelenilen hastalarda her zaman akılda tutulmalıdır.
Alerjik nezle tipleri
Alerjenle karşılaşma süresi ve buna bağlı ortaya çıkan reaksiyonlara göre alerjik nezlenin iki tipi vardır:
mevsimsel alerjik nezlenin belirtileri
yılboyu süren alerjik nezlede burun tıkanıklığı ve akıntıları aralıklı veya devamlı olarak sürer. tipik olarak ev tozu akarı, hayvan-deri döküntüleri, hamamböceği ve mantar sporları gibi ev içi alerjenleriyle gelişir. bu hastalarda en çarpıcı belirti devamlı burun tıkanıklığıdır hapşırmalar, gözde kızarıklık ve sulanma daha az ve hafif görülür. yıl boyu süren alerjik nezlede havalanma ve drenaj iyi olmadığı için sinüzit ve orta kulakla ilgili sorunlar sıktır. burun devamlı tıkalı olduğu için hasta ağızdan nefes alır, uyurken horlar, genizden konuşur ve havayı kokluyor gibi devamlı burnunu çeker. ağızdan nefes aldığı için boğazı kurur, balgamsız, kuru gece öksürükleri olur. eğer hasta hem ev içi, hem ev dışı alerjenlerle temastaysa belirtiler mevsimsel alevlenmeler göstererek yılboyu devam eder.
alerjik nezle kötü kokulu nefese de yolaçabilir. koku alamama veya koku alma hissinde azalma, kulak dolgunluğu ve ağrısı görülebilir.
alerjik nezleye benzeyen durumlar
alerjik nezle ile benzeşen bazı durumların olabileceği her zaman akılda tutulmalıdır. septum deviasyonu denilen burundaki yapısal eğrilikler, tümoral oluşumlar burun tıkanıklığı yapabilir. ancak alerjide burun kaşıntısına bağlı tikler, burun ovuşturma, burun kenarında elle ovuşturmayla oluşan cilt zedelenmeleri, tipik alerjik selam hareketi yani burnu aşağıdan yukarıya kaşıma ve buna bağlı burun kemik – kıkırdak birleşim yerinde yatay çizgi görülebilir. aynı zamanda burundaki tıkanıklığı ve kaşıntıyı giderebilmek için yapılan ağız burun hareketleri de tipiktir. bu hareketlere de alerjik manevra denir. burunla ilgili bu belirtilerin yanında gözlerde kızarma, göz kapaklarında şişlik, göz altında keseleşme ve göz etrafında koyu renk değişikliği de alerjik nezlenin gözle ilgili belirtileri olarak ortaya çıkar.
alerjik nezleye benzer belirtilere neden olan durumlardan biri de medikal burun damlaları veya spreylerinin uzun süreli kullanılmasıdır. bu tip damla veya spreylerin kullanılma süreleri kesinlikle doktor tarafından saptanmalıdır. küçük çocukların burnuna yabancı cisimler sokmuş olabileceği de, devam eden burun tıkanıklığında veya tek taraflı pis kokulu burun akıntılarında akılda tutulmalıdır.
alerjik nezlenin tanısı
bir çocukta alerjik nezleden şüphelenildiğinde tanıyı kesinleştirmek için, alerjeni tespit edebilmek amacıyla deri testleri veya total ıge, rast spesifik ıge testleri gibi kan testleri yapılabilir burun salgılarında alerji ile ilgili hücreler araştırılır. alerjik testler dışında, uzun süren belirtilerin varlığında sinüzit de gelişebileceği akılda tutularak sinüs filmi çekilebilir. sık solunum yolu enfeksiyonu geçiren çocuklarda veya koyu yapışkan solunum yolu sekresyonu olanlarda, solunum yolunun iç yüzeyini döşeyen siliaların fonksiyonlarına bakmak amacıyla ileri testler yapılabilir.
küçük çocuklarda sık tekrarlayan nezle, sinüzitler ve geniz etinde problem, ortakulak iltihabı ve bademcik iltihabı olduğunda alerji sorunu her zaman akılda tutulmalıdır.
alerjik rinitte tedaviyi doktor belirler. tedavi yöntemleri arasında alerjenden korunma ve alerjenin bulunduğu çevrenin kontrolü, ilaç tedavisi veya immunoterapi gibi yöntemler bulunmaktadır.
Prof. dr. hilal mocan editörlüğünde, alanlarında uzman doktorlardan oluşan bir yayın kurulu tarafınca hazırlanan "banvit çocuğum ve ben" dergisi nisan sayısında, alerjik nezle tüm detaylarıyla anlatılıyor
alerjik nezle, burun mukozasında hücre birikimi ve aktivasyonuyla karakterize bir hastalıktır. alerjen bir maddeye karşı vücudun verdiği tepki ise alerjidir. alerjen maddeler havada taşınabilecek kadar küçük ve hafif olan hayvan ve bitki proteinleridir. bu alerjenler içinde en sık karşılaşılanları polenler, ev tozu akarları, hayvan döküntüleri, çayır-çimen ve küf mantarlarıdır.
halk arasında "saman nezlesi" de denilen alerjik nezle bir aşırı duyarlılık reaksiyonudur. bir alerjen ile burun mukozası temas ettiğinde, lenfosit, nötrofil, eosinofil, mast hücresi gibi normalde vücudumuzda bulunan bazı hücreler burun mukozasındaki bu temas bölgesine hareket edip orada "enflamatuvar reaksiyon" denilen özel bir süreç başlatır. eğer şahısta alerjik nezle varsa, bu toplanan hücrelerden bazı maddeler salınır ve salınan bu maddelerin etkisiyle alerjik nezlenin belirtileri ortaya çıkar. alerjik nezlenin dört temel bulgusu vardır:
- burun akıntısı,
- burun kaşıntısı,
- hapşırma,
- burunda konjesyon (burnun iç yüzeyini kaplayan mukozada kızarma).
Alerjik nezle, ilginç olarak insanlarda en sık görülen kronik (uzun süreli) hastalıktır. amerikan toplumunda %9-21 oranında görülen bu hastalık, ülkemizde yapılan çalışmalarda, ilkokul çağı çocuklarında %11.7 olarak bulunmuştur. alerjik nezle en fazla çocukluk çağında ve genç erişkinlerde görülür. 4-5 yaştan önce başlaması nadirdir ve ortalama başlangıç yaşı 9-10 yaş civarıdır.
Alerjik nezleyi tetikleyen diğer faktörler
Sigara dumanı, hava kirliliği, bazen parfümler, iklim değişiklikleri, egzersiz, parlak ışık, ruhsal değişiklikler, alkol, baharat irritasyona yol açarak alerjik belirtilerin ortaya çıkmasına neden olabilir. ev içinde veya ev dışında özellikle bazı belirtiler ortaya çıkıyor, belli mevsimlerde belirtiler şiddetleniyorsa, evde veya işyerinde belirtiler görülüyorsa bulunulan ortamda olabilecek alerjenler dikkate alınmalıdır. ailede veya bireysel alerjik olma durumu, şüphelenilen hastalarda her zaman akılda tutulmalıdır.
Alerjik nezle tipleri
Alerjenle karşılaşma süresi ve buna bağlı ortaya çıkan reaksiyonlara göre alerjik nezlenin iki tipi vardır:
- mevsimsel alerjik nezle,
- diğeri yıl boyu süren (perennial) alerjik nezledir.
mevsimsel alerjik nezlenin belirtileri
- sadece ilkbahar ve sonbaharda ortaya çıkan sık aksırık,
- burun ve genizde kaşınma,
- bol ve berrak burun akıntısı
- gözlerde kızarma ve sulanma,
- kaşıntı atakları
yılboyu süren alerjik nezlede burun tıkanıklığı ve akıntıları aralıklı veya devamlı olarak sürer. tipik olarak ev tozu akarı, hayvan-deri döküntüleri, hamamböceği ve mantar sporları gibi ev içi alerjenleriyle gelişir. bu hastalarda en çarpıcı belirti devamlı burun tıkanıklığıdır hapşırmalar, gözde kızarıklık ve sulanma daha az ve hafif görülür. yıl boyu süren alerjik nezlede havalanma ve drenaj iyi olmadığı için sinüzit ve orta kulakla ilgili sorunlar sıktır. burun devamlı tıkalı olduğu için hasta ağızdan nefes alır, uyurken horlar, genizden konuşur ve havayı kokluyor gibi devamlı burnunu çeker. ağızdan nefes aldığı için boğazı kurur, balgamsız, kuru gece öksürükleri olur. eğer hasta hem ev içi, hem ev dışı alerjenlerle temastaysa belirtiler mevsimsel alevlenmeler göstererek yılboyu devam eder.
alerjik nezle kötü kokulu nefese de yolaçabilir. koku alamama veya koku alma hissinde azalma, kulak dolgunluğu ve ağrısı görülebilir.
alerjik nezleye benzeyen durumlar
alerjik nezle ile benzeşen bazı durumların olabileceği her zaman akılda tutulmalıdır. septum deviasyonu denilen burundaki yapısal eğrilikler, tümoral oluşumlar burun tıkanıklığı yapabilir. ancak alerjide burun kaşıntısına bağlı tikler, burun ovuşturma, burun kenarında elle ovuşturmayla oluşan cilt zedelenmeleri, tipik alerjik selam hareketi yani burnu aşağıdan yukarıya kaşıma ve buna bağlı burun kemik – kıkırdak birleşim yerinde yatay çizgi görülebilir. aynı zamanda burundaki tıkanıklığı ve kaşıntıyı giderebilmek için yapılan ağız burun hareketleri de tipiktir. bu hareketlere de alerjik manevra denir. burunla ilgili bu belirtilerin yanında gözlerde kızarma, göz kapaklarında şişlik, göz altında keseleşme ve göz etrafında koyu renk değişikliği de alerjik nezlenin gözle ilgili belirtileri olarak ortaya çıkar.
alerjik nezleye benzer belirtilere neden olan durumlardan biri de medikal burun damlaları veya spreylerinin uzun süreli kullanılmasıdır. bu tip damla veya spreylerin kullanılma süreleri kesinlikle doktor tarafından saptanmalıdır. küçük çocukların burnuna yabancı cisimler sokmuş olabileceği de, devam eden burun tıkanıklığında veya tek taraflı pis kokulu burun akıntılarında akılda tutulmalıdır.
alerjik nezlenin tanısı
bir çocukta alerjik nezleden şüphelenildiğinde tanıyı kesinleştirmek için, alerjeni tespit edebilmek amacıyla deri testleri veya total ıge, rast spesifik ıge testleri gibi kan testleri yapılabilir burun salgılarında alerji ile ilgili hücreler araştırılır. alerjik testler dışında, uzun süren belirtilerin varlığında sinüzit de gelişebileceği akılda tutularak sinüs filmi çekilebilir. sık solunum yolu enfeksiyonu geçiren çocuklarda veya koyu yapışkan solunum yolu sekresyonu olanlarda, solunum yolunun iç yüzeyini döşeyen siliaların fonksiyonlarına bakmak amacıyla ileri testler yapılabilir.
küçük çocuklarda sık tekrarlayan nezle, sinüzitler ve geniz etinde problem, ortakulak iltihabı ve bademcik iltihabı olduğunda alerji sorunu her zaman akılda tutulmalıdır.
alerjik rinitte tedaviyi doktor belirler. tedavi yöntemleri arasında alerjenden korunma ve alerjenin bulunduğu çevrenin kontrolü, ilaç tedavisi veya immunoterapi gibi yöntemler bulunmaktadır.
