Ağır geçirilmeyen COVID hastalığının beyin ve zihinsel fonksiyonlar üzerindeki etkisi

COVID-19’in beyne olan etkisine dair bildiklerimizi ağır COVID enfeksiyonun çalışmalarından öğreniyoruz. Ağır COVID geçiren kişilerde inflamatuar hücreler beyne girip inflamasyonu yayabiliyor. Damarlarda değişiklikler olabiliyor. Beyin hücrelerinde ise Alzheimer hastalığındakine benzer değişiklikler olabiliyor. Ancak ağır olmayan COVID deneyiminin beyne etkisi yeni bir çalışma ile sonuçlandı.

İlk kez bir çalışma hafif, hastaneye yatış gerektirmeyecek, COVID’in beyindeki etkilerini araştırdı. Bulgular uzun COVID’e katkı yapan bazı beyin değişikliklerini açıklayabilir.

COVID geçiren birçok kişi “beyin sisi” hissi rapor ediyor: başlangıçtaki semptomlar geçtikten sonra bile devam eden halsizlik ve odaklanma ve hafıza problemleri. Bu problemler uzun COVID olarak isimlendiriliyor ve hafif enfeksiyon geçtikten aylar sonra bile sürebiliyor.

Uzun COVID çok yaygın ve hafif enfeksiyon geçirenler de dahil olmak üzere COVID’e yakalananların yarısını etkiliyor.

Çalışma​

Araştırmacılar UK Biyobank veri tabanının bir parçasından alınan veri topladılar. 785 kişinin pandemiden önce değerlendirilmiş MRI taramalarına ve beyin fonksiyonu testlerine baktılar. Bunun ardından aynı veriyi üç yıl sonra yarısı COVID geçirmiş yarısı geçirmemiş katılımcılardan toplanan veriyle kıyasladılar. Bu sayede hafif COVID enfeksiyonunun beyin yapısı ve işlevinde oluşturduğu spesifik değişimleri belirleyebildiler.

Sonuçlar​

Ortalama beş ay önce hafif COVID geçiren kişilerde çeşitli beyin bölgelerinde %0.2’den %2’ye varan kortikal incelme saptadılar. Bu bir ile altı yıl civarında normal beyin yaşlanmasına eşitti. Etkilemiş beyin bölgelerinin arasında hafızayla ilişkili olan parahipokampal girus ve tat ve koku ile ilişkili orbitofrontal korteks bulunuyordu.

COVID sonrası grupta COVID geçirmeyen gruba göre total beyin hacminde azalmaya ve koku almayla ilişkili olfaktör kortekste değişmiş bağlantılara rastladılar.

Bu kişiler serebellumun koku ve sosyal ilişkilerle ilgili kısmında olan hacim azalmasına bağlı olarak dikkat ve zihinsel esneklik testinde daha düşük başarı gösterdiler.

Kontrol çalışması​

Bu değişikliklerin COVID’e spesifik olduğunu ve sadece solunum yolu enfeksiyonuna bağlı olmadığını göstermek için bir grup pnömoni hastasını da incelediler. COVID’e bağlı olduğu bu şekilde ispatlanan değişimleri bu hastalarda görmediler. Beyin hacimde azalma hafif bilişsel bozukluk, Alzheimer, depresyon, travmatik beyin hasarı gibi durumlarda ve beyin dejenerasyonuyla ilgili hastalıklarda yaygın görülüyor.

Yorumlar​

Hafıza ve dikkat problemleri bu hastalıklarda da sık görülüyor ve bu durum hafif COVID enfeksiyonunun beyin dejenerasyonun hızlandıracağını gösteriyor. Bu değişiklikler uzun süren COVID’in beyin sisi ve başka bildirilen semptomlarını açıklayabilir.

Çalışma hafif COVID’in beyindeki mekanizmalarını incelemedi. Ancak yazarlar bunun inflamasyon ve beynin koku yolaklarında yayılan dejenerasyona bağlı olabileceğini öne sürüyor.

Henüz bilemediklerimiz​

O halde bu çalışma hafif COVID enfeksiyonu geçirenlerin de uzun dönem beyin dejenerasyonu yaşayacağını mı gösteriyor? Aslında hayır.

Henüz bilmediğimiz birçok önemli şey var. Bu değişimlerin zamanla kötüleşip kötüleşmeyeceği veya daha önceki işlev seviyelerine dönüp dönmeyecekleri da bilmediklerimiz arasında. Uzun dönemli daha çok sayıda araştırma beyin değişimlerinin grafiğini anlamamıza yardımcı olacaktır.

Bu çalışma 51- 81 yaş aralığını kapsadığından genç yetişkinler ve çocuklar için geçerli olup olmadığını henüz bilmiyoruz. Bu çalışmada bahsedilen değişiklikler yaşlı katılımcılarda daha çok rapor ediliyor. Bu yüzden yaşlı hastaların daha duyarlı olduğunu söyleyebiliriz. Benzer beyin değişikliklerinin genç insanlarda da görülüp görülmediğini belirlemek için başka bir çalışmaya daha ihtiyaç var.

Bilim insanları ayrıca düşünme ve hatırlama fonksiyonları ile ilgili testlerde COVID geçirenlerin daha düşük skorlar yaptığını buldu. Bu çalışma dejeneratif hastalıkları dışlamadı, ancak bilim insanları bunların buldukları değişiklikleri açıklayacağını düşünmüyor.

KAYNAK:
– Even mild COVID can cause brain shrinkage and affect mental function, new study shows. Sarah Hellewell, The Conversation.