Pasaportlar ve vizeler, insanların küresel kaynaklara erişim fırsatlarını belirledikleri için dünya çapında sosyal eşitsizliği etkileyen en önemli araçlar arasında yer alıyor. İngiltere merkezli Henley şirketi tarafından yayımlanan "2022 yılının en güçlü pasaportları" ropuru Covid-19 pandemisi ile iyice belirginleşen yoksul ve zengin ülkeler arasındaki uçurumu gözler önüne serdi. Listenin en başında vizesiz 192 destinasyona erişim sunan Japonya ve Singapur pasaportları yer alırken, Taliban'ın yönetimi ele geçirdiği Afganistan sonuncu oldu. Türkiye ise geçen yıla göre 7 sıra yükseldi. İşte 2022 yılında dünyanın en güçlü ve en zayıf pasaportları...
İngiltere’de yer alan Londra merkezli küresel vatandaşlık ve ikamet danışmanlığı firması Henley Partners'ın dünyanın en güçlü pasaportlarına dair hazırladığı 2022 raporu, seyahat özgürlükleri söz konusu olduğunda Kuzey Yarım Küre ile Güney Yarım Küre arasındaki uçurumu gözler önüne sürüyor.
Firmanın Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA) tarafından sağlanan özel verilere dayanan Henley Pasaport Endeksi, 2006'dan beri dünyanın en seyahat dostu pasaportlarını düzenli olarak takip ediyor.
Bununla birlikte Henley Partners, Covid-19 pandemisi boyunca artan seyahat engellerinin, endeksin 16 yıllık tarihindeki en geniş küresel hareketlilik boşluğuna yol açtığını açıkladı. Ancak, rapor geçici kısıtlamaları hesaba katmadı, bu nedenle dünyanın en güçlü pasaportlarına sahip Japonya ve Singapur, teorik olarak 192 ülke ve bölgeye vizesiz seyahat edebiliyor.
Henley Pasaport Endeksi’nin ilk sıralarını bazı gelişmiş Asya ülkeleri dışında çoğunlukla Avrupa ülkeleri yer alıyor. Sıralamada, Güney Kore Almanya ile ikinci sırada (190 destinasyon) ve Finlandiya, İtalya, Lüksemburg ve İspanya hep birlikte üçüncü sırada bulunuyor (189 destinasyon).
Fransa, Hollanda ve İsveç geçen yıla göre bir sıra yükselerek Avusturya ve Danimarka'ya dördüncü sırada (188 destinasyon) katıldı. İrlanda ve Portekiz 187 destinasyonla beşinci sırada yer alıyor.
ABD ve İngiltere 2014’te birinci sırada yer alırken, yıllar içerisinde listede geriledi. Ancak bu yıl, İsviçre, Norveç, Belçika ve Yeni Zelanda’nın yanında 6. sıraya yükseldiler.
7 numarada Avustralya, Kanada, Çek Cumhuriyeti, Yunanistan ve Malta var.
İlk 10’un geri kalanını ise Doğu Avrupa ülkeleri oluşturuyor. Macaristan ve Polonya, bu yıl sekizinci sıraya yükselirken, Litvanya ve Slovakya 9. sıraya yerleşti. Estonya, Letonya ve Slovenya ise onuncu sırada yer aldı.
Bu durum,199 ülke ve bölgenin sıralandığı listenin en altında yer alan ve önceden vize gerektirmeden sadece 26 ülkeye erişebilen Afgan vatandaşlarından 166 daha fazla destinasyon anlamına geliyor.
Diğer taraftan, son rapor, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres'in tanımladığı, ağırlıklı olarak Afrika ülkelerine karşı getirilen sert kısıtlamaları açığa çıkardı. Zengin ülkeler ve fakir ülkeler arasındaki uluslararası hareketlilikte büyüyen uçurum gittikçe belirgin hale geldi.
Pandemi bir yana, genel seyahat özgürlüğü seviyeleri son birkaç on yılda büyük ölçüde genişledi. Henley Pasaport Endeksi 2006 yılında, bir bireyin önceden vize almaya gerek duymadan ortalama 57 ülkeyi ziyaret edebileceğini buldu. Bugün ise bu sayı 107’ye yükseldi: yani 16 yıl öncesinin neredeyse iki katı.
Ancak, bu yeni özgürlüklerden öncelikle Avrupa, Kuzey Amerika ve daha zengin Asya ülkeleri yararlanıyor. Angola, Kamerun ve Laos gibi ülkelerden gelen pasaport sahipleri yalnızca yaklaşık 50 ülkeye girebiliyor.
Henley Partners başkanı ve pasaport endeksinin yaratıcısı Christian H. Kaelin, göç kanallarının açılmasının pandemi sonrası iyileşme için çok önemli olacağını söyledi:
"İçinde doğduğumuz sınırlar ve sahip olduğumuz belgeler, ten rengimizden daha az keyfi değil. Zengin devletlerin, insan ve maddi kaynakların dünya çapında yeniden dağıtılmasına yardımcı olmak için pozitif göçü teşvik etmesi gerekir.”
1. Japonya, Singapur (192 destinasyon)2. Almanya, Güney Kore (190)3. Finlandiya, İtalya, Lüksemburg, İspanya (189)4. Avusturya, Danimarka, Fransa, Hollanda, İsveç (188)5. İrlanda, Portekiz (187)6. Belçika, Yeni Zelanda, Norveç, İsviçre, Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri (186)7. Avustralya, Kanada, Çek Cumhuriyeti, Yunanistan, Malta (185)8. Polonya, Macaristan (183)9. Litvanya, Slovakya (182)10. Estonya, Letonya, Slovenya (181)
104. Kuzey Kore (39 destinasyon) 105. Nepal ve Filistin toprakları (37) 106. Somali (34) 107. Yemen (33) 108. Pakistan (31) 109. Suriye (29) 110. Irak (28) 111. Afganistan (26)
Türkiye Henley Endeksi'nde Türkiye geçen yıla göre 7 sıra yükselerek 50. sıraya yerleşti.
Türkiye vatandaşları şu anda 110 ülkeye vizesiz seyahat edebiliyor. Bununla birlikte 2014 yılında Türkiye listenin 38. sırasındaydı.
