Bir yerin kendine özgü saatine yerel saat denir. Farklı meridyenler üzerindeki noktaların yerel saatleri de farklıdır. Dünya'nın Güneş karşısındaki konumu eksen hareketinden dolayı sabit kalmadığından dolayı Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın da yerel saati sürekli değişecektir.
Dünya üzerindeki bir noktanın Güneş’in tam karşısında olduğu andan tekrar aynı noktanın Güneş’in tam karşısına gelmesine kadar geçen süre 24 saattir. Bu zaman dilimine bir gün denir. Verilen nokta bir günlük sürede Güneş’in karşısında 360o‘lik bir açı yapar.
Güneş’in ufuk düzleminde yaptığı her bir derecelik açı 4 dakikaya karşılık gelir.
Ortak Saat (Ulusal)= Bir ülkenin kendisine uygun bir meridyenin yerel saatini bütün ülke içerisinde ortaklaşa kullanılmasıyla oluşan saate denir. Yerel saat farklarının ortaya çıkardığı karışıklığın giderilmesi, sosyal ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi, haberleşme ve ulaşım gibi hizmetlerin hızlı ve düzenli şekilde sağlanması amacıyla ulusal saatler oluşturulmuştur.
Uluslararası Saat Dilimleri= Greenwich’in 7° 30’ batı ve 7° 30’ doğusu arasındaki bölüm 0. saat dilimi (başlangıç saat dilimi) olarak belirlenmiştir. Greenwich’in doğusuna gidildikçe 15 ve katları meridyenler saat dilimlerinin merkezini oluşturur. Saat dilimlerinin merkezinin 7° 30’ doğu ve batısı saat dilimlerinin sınırını oluşturur.
Tarih Değiştirme Çizgisi= 180° meridyeni Doğu ve Batı meridyenlerinin çakıştığı meridyendir. Bu nedenle 180° meridyenine “Doğu-Batı Meridyeni” denir. Bu meridyen aynı zamanda tarih değiştirme çizgisi olarak da kabul edilmiştir. Tarih değiştirme çizgisi, Bering Boğazı’ndan geçen ve Asya ile Kuzey Amerika’yı birbirinden ayıran çizgidir. Bu meridyenin doğusu ile batısı arasındaki zaman farkı 24 saattir. Bu çizginin batısından doğusuna geçildiği zaman tarihi bir gün ileri almak gerekir. Bu çizginin Amerika tarafına geçildiğinde (Batı Yarım Küre’de) tarih bir gün geri, Asya tarafına geçildiğinde (Doğu Yarım Küre’de) ise tarih bir gün ileri alınmaktadır.
\text{bir gün}=\text{24 saat }\Rightarrow \text{24 x 60 dakika} = \text{1440 dakika}bir gu¨n=24 saat ⇒24 x 60 dakika=1440 dakika
İki meridyen arası {1440 \over 360°}=4360°1440=4 dakikadır. Yukarıda yapılan hesaba göre 1 saatte 360°/24=15° meridyen geçer.
Çözüm
Dünya üzerindeki bir noktanın Güneş’in tam karşısında olduğu andan tekrar aynı noktanın Güneş’in tam karşısına gelmesine kadar geçen süre 24 saattir. Bu zaman dilimine bir gün denir. Verilen nokta bir günlük sürede Güneş’in karşısında 360o‘lik bir açı yapar.
Güneş’in ufuk düzleminde yaptığı her bir derecelik açı 4 dakikaya karşılık gelir.
Yerel Saat Hakkında Bilgiler
Bir yerin kendine özgü saatine yerel saat denir. Farklı meridyenler üzerindeki noktaların yerel saatleri de farklıdır. Dünya’nın Güneş karşısındaki konumu eksen hareketinden dolayı sabit kalmadığından dolayı Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın da yerel saati sürekli değişecektir. Dünya eksen hareketini batıdan doğuya doğru yaptığından dolayı doğuda bulunan bir noktanın yerel saati batıda bulunan bir noktanın yerel saatinden daha ileri olacaktır. Bu iki noktanın Güneş’i farklı zamanlarda görmesinden dolayı aralarında zaman farkı oluşur ve oluşan bu zaman farkına “yerel saat farkı” denir. Söz konusu iki nokta arasındaki uzaklık ne kadar fazlaysa yerel saat farkları o oranda fazla olacaktır.Ortak Saat (Ulusal)= Bir ülkenin kendisine uygun bir meridyenin yerel saatini bütün ülke içerisinde ortaklaşa kullanılmasıyla oluşan saate denir. Yerel saat farklarının ortaya çıkardığı karışıklığın giderilmesi, sosyal ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi, haberleşme ve ulaşım gibi hizmetlerin hızlı ve düzenli şekilde sağlanması amacıyla ulusal saatler oluşturulmuştur.
Uluslararası Saat Dilimleri= Greenwich’in 7° 30’ batı ve 7° 30’ doğusu arasındaki bölüm 0. saat dilimi (başlangıç saat dilimi) olarak belirlenmiştir. Greenwich’in doğusuna gidildikçe 15 ve katları meridyenler saat dilimlerinin merkezini oluşturur. Saat dilimlerinin merkezinin 7° 30’ doğu ve batısı saat dilimlerinin sınırını oluşturur.
Tarih Değiştirme Çizgisi= 180° meridyeni Doğu ve Batı meridyenlerinin çakıştığı meridyendir. Bu nedenle 180° meridyenine “Doğu-Batı Meridyeni” denir. Bu meridyen aynı zamanda tarih değiştirme çizgisi olarak da kabul edilmiştir. Tarih değiştirme çizgisi, Bering Boğazı’ndan geçen ve Asya ile Kuzey Amerika’yı birbirinden ayıran çizgidir. Bu meridyenin doğusu ile batısı arasındaki zaman farkı 24 saattir. Bu çizginin batısından doğusuna geçildiği zaman tarihi bir gün ileri almak gerekir. Bu çizginin Amerika tarafına geçildiğinde (Batı Yarım Küre’de) tarih bir gün geri, Asya tarafına geçildiğinde (Doğu Yarım Küre’de) ise tarih bir gün ileri alınmaktadır.
Yerel Saat Hesaplamaları
Dünya kendi ekseni etrafında 24 saatte dönmektedir. Dünya’nın çevresi 360 meridyene bölündüğüne göre Güneş’in karşısından 24 saatlik sürede 360 meridyen geçer. Bu durumda\text{bir gün}=\text{24 saat }\Rightarrow \text{24 x 60 dakika} = \text{1440 dakika}bir gu¨n=24 saat ⇒24 x 60 dakika=1440 dakika
İki meridyen arası {1440 \over 360°}=4360°1440=4 dakikadır. Yukarıda yapılan hesaba göre 1 saatte 360°/24=15° meridyen geçer.
Yerel Saat Hesaplama Adımları
- Saat farkı hesaplanacak iki nokta arasındaki meridyen (boylam) farkı bulunmalıdır.
- Hesaplama yapılırken iki meridyen de doğu veya ikisi de batı meridyeni ise meridyen farkı bulmak için çıkarılır.
- Meridyenlerden biri doğu diğeri batı meridyeni ise, meridyen farkı bulunurken toplanır. Bunun nedeni başlangıç noktasından doğuya ve batıya farklı yönlerde ilerlendiği için aralık toplanarak bulunur.
- İlk adımda bulunan meridyen farkı zamana dönüştürülmelidir.
- Meridyen farkının 4 dakika olduğunu yukarıda hesaplamıştık. Bu durumda meridyen farkı 4 ile çarpılır.
- Burada zaman farkı 60 dakikadan büyük oluyor ise saate dönüştürülmelidir.
- Önceki adımda bulunan zaman farkı yerel saate eklenir veya çıkarılır.
- Yerel saati belli olan yerin doğusunda bir noktanın saati soruluyor ise zaman farkı eklenir.
- Yerel saati belli olan yerin batısında bir noktanın saati soruluyor ise zaman farkı çıkarılır.
Çözüm
- Öncelikle boylam farkı hesaplanır. 30°-15°=15° bulunur.
- 15° lik boylam farkı iki boylam arası zaman farkı olan 4 dakika ile çarpılır. 15° x 4= 60 dakika=1 saat bulunur.
- Önceki adımda bulunan iki boylam arasındaki zaman farkı 30° doğu boylamının yerel saatinden çıkarılır. 9:00-1 saat=8:00 bulunur.
Aynı Enlem Üzerinde Yer Alan Merkezlerin Ortak ve Farklı Özellikleri
Aynı enlem üzerinde bulunan birden çok noktanın ortak özellikleri aşağıda listelenmiştir. Belitmek gerekir ki göreceli konumdan dolayı iklim özellikleri ve sıcaklık farklarıaynı olmayabilir.- Ekvator’a ve kutup noktalarına açısal uzaklıkları ve kuş uçuşu uzaklıkları,
- Yıl boyu öğle vakitlerinde güneş ışınlarını alma açıları, gölge yönleri, gölge uzunlukları ,
- Aynı anda yaşadıkları mevsim ve mevsim süresi ,
- Gece – gündüz süreleri ve gece-gündüz süre farkı ,
- Çizgisel ve açısal hızları ,
- Tan ve gurup süreleri,
- Yer çekimi kuvveti ,
- Matematik ve sıcaklık iklim kuşakları,
- Ardışık meridyenler arası mesafe,
- Sürekli rüzgarların ve okyanus akıntılarının sapma yönü aynıdır.
Aynı Meridyen Üzerinde Yer Alan Merkezlerin Ortak ve Farklı Özellikleri
Aynı meridyen üzerinde yer alan merkezlerin ortak özellikleri aşağıda listelenmiştir.- Yerel saat ve saat dilimleri,
- Başlangıç meridyeni ile aralarındaki yerel saat farkı,
- Güneş’in önünden geçiş anları,
- Gün içinde Güneş’in ufuk düzleminde en tepede olduğu an(öğle vakti),
- Güneş ışınlarının en fazla açıyla geldiği an (öğle vakti),
- Açısal hızları,
- Gölge boyunun gün içinde en kısa olduğu an,
- Ekinokslarda gece ve gündüz süreleri, Güneş’in doğuş ve batış saatler aynıdır.
- Çizgisel hızları,
- Yer çekimi kuvvetleri,
- Güneş ışınlarının geliş açıları,
- Sıcaklık değerleri, sıcaklık farkları,
- Gölge uzunluğu ve yönleri,
- Tan ve grup süreleri,
- Gece ve gündüz süreleri (Ekinokslar hariç) farklıdır.
