Türkiye’nin ilk kadın doktoru ve Türkiye’de tıp eğitimi veren ilk kadın doktor Safiye Ali, anne çocuk sağlığı üzerine yaptığı çalışmaları ve mesleki çalışmalarının yanı sıra İstanbul’da başlayan feminist harekete katılarak Türk kadınının seçilme hakkı için mücadele etmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti tarihinde önemli bir yere sahip olan Safiye Ali’nin adı İstanbul’da bir aile sağlığı merkezine verilmiştir. Annelerin ve bebeklerin refahı konusunda önemli araştırmalar yapmış, kız öğrencilere verdiği eğitimlerle, tıp öğretmeni ilk kadın olarak tarihe geçmiştir. Dahası annelere sağlıklı ve modern çocuk bakımı öğretmek amacıyla Hilal-I Ahmer Kadın Merkezi Küçük Çocuklar Muayenehanesi’ni kurmuştur.
Kısaca Hayatı
(2 Şubat 1894 – 5 Temmuz 1952)Osmanlı İmparatorluğu döneminde 2 Şubat 1894’te İstanbul’da doğdu. Babası Sultan Abdülaziz ve 2. Abdülhamit’in yaverlerinden Ali Kırat Paşa, annesi Hacı Emin Paşa’nın kızı Emine Hasene Hanım‘dır.
Ülkenin ilk kadın doktoru olarak tanınan Safiye Ali, eğitimci, yazar ve sosyal reformcu birisiydi. Safiye Ali, kendisini kadınların tıbbi konularda eğitiminin iyileştirilmesine adadı ve ulusun çocuklarının sağlığını sağlamak için özveriyle mücadele etti.
Ocak 1916’de İstanbul’da Amerikan Kız Koleji (Robert Koleji)’nden mezun olan Safiye Ali, Balkan Savaşlarında, Birinci Dünya Savaşı ve Türk Kurtuluş Savaşı’ndaki askerleri tedavi etti. I. Dünya Savaşı devam ederken, maddi güçlüklere rağmen dönemin Maarif Nazırı Ahmet Şükrü Bey’in yardımıyla devlet bursu alarak Almanya’ya giderek Würzburg Üniversitesi Tıp Fakültesinde öğrenim gördü.
Dr. Safiye Ali, Almanya’daki öğrencilik yıllarını son derece özenli bir öğrenci olarak geçirdi. Tatillerde bile Alman doktorlara ofislerinde yardımcı oldu, felsefe ve tarih alanlarında çalıştı, çalışmalar yaptı. Doktor unvanını almak için yapılan sınava katılan tek Türk’tü ve hedefi birinci olmaktı.
Bavyera Millî Eğitim Bakanlığı, sınavda aldığı birincilik derecesi karşılığı Safiye Ali’ye “doktor namzeti” unvanını verdi. 1921 yılında okulunu birincilikle bitirerek, “bebeklerde iç Pakimenenjit kanaması’ hakkındaki tezi ile diplomasını aldı.
Eğitiminin ardından İstanbul’a dönen Safiye Ali, altı hafta sonra kadın ve çocuk hastalıkları ihtisası yapmak üzere tekrar Almanya’ya gitti. Burada Dr. Ferdinand Krekeler (sonradan aldığı adı ile Ferdi Ali) ile evlendi.
Haziran 1923’te İstanbul’da, Türkiye’nin ilk kadın doktoru olarak icazetnamesini aldı ve eşi ile birlikte Cağaloğlu’nda muayenehane açtı.
İstanbul’da 5 yıl doktorluk yaptı ancak karşılıksız olarak anne-çocuk sağlığına yaptığı hizmetler klinik çalışmalarının önüne geçti. Bu dönemde ayrıca Amerikan Koleji bünyesinde açılan ilk kız tıp okulunda jinekoloji ve obstetrik dersleri vererek kızlara tıp eğitimi veren ilk kadın öğretim üyesi olarak tarihe geçti.
Anne çocuk sağlığı üzerine çalışmalar yapan Safiye Ali, anne sütünden kesilen ve steril süt içme imkânından mahrum olan çocuklar için Fransız Kızılhaç’ı tarafından kurulup 1925’te Himaye-i Etfal Cemiyeti’ne bırakılan Süt Damlası Bakımevi’nin yöneticilik yaptı.
Ayrıca sütten kesilmiş 1 yaş sonrası hasta ve zayıf çocukların bakımı ile ilgilenmek üzere Hilal-i Ahmer Hanımlar Merkezi Küçük Çocuklar Muayenehanesi’ni kurdu.
Safiye Ali, anne sütünün diğer tüm sütlerden üstün olduğunu vurgulayarak, kadınları emzirmeye çağırdı. Yetersiz beslenen çocukların sağlıklı beslenmeleri için eğitimler düzenledi.
Himaye-i Etfal Cemiyeti’ni temsilen Londra, Viyana ve Bolonya’da düzenlenen kongrelere katıldı.
Bu tarihte, İstanbul’da muayenehanesi olan hekimler arasındaki tek kadındı. Bu dönemde toplum, kadın doktora o kadar yabancıydı ki Malul Gaziler Büyük Ticaret Salnamesinde adı, “Safiye Ali Bey” olarak geçmektedir. Erken Cumhuriyet dönemindeki kadın hareketinin içinde yer alan Safiye Ali’nin 1928’de Bolonya’da toplanan Beynelmilel Kadın Doktorlar Konferansı’nda edindiği sosyal ve bilimsel izlenimleri Servet-i Fünun’da yayımlandı.
mesleki çalışmalarının yanı sıra İstanbul’da başlayan feminist harekete katıldı ve Türk Kadınlar Birliği’nin Sıhhiye Komisyonu başkanlığını üstlenerek fuhuşla mücadele için çalıştı.
Dr. Safiye Ali’nin Türk Kadınlar Birliği’ndeki çalışmaları, kadın hakları konusundaki bakış açısı ve görüşleri olabildiğince sık gazetelerde yayınlandı. Safiye Ali, meslektaşları tarafından mantıksız bir şekilde ele alındığı için kariyerinin zirvesindeyken Süt Damlası’ndan istifa etmek zorunda kaldı. Mevcut durum hastaları tarafından olağanüstü bir üzüntü ile karşılandı. Ocak 1928’de sadece muayenehane doktorluğu yapıyordu.
Safiye Ali, sadece bir klinik doktor değildi. Amaçları bunun üzerinden geçmekti. Ayrıca Amerikan Koleji bünyesinde kurulan ilk kız tıp okulunda jinekoloji ve obstetrik egzersizler vererek kızlara tıp öğreten ilk kadın öğretmen olarak tarihe geçti.
Mesleğini icra ederken erkek arkadaşlarından birden fazla rahatsız olan ve aleyhine yapılan saçma iddialarla susturulmaya çalışan Safiye Ali, göğsünde bir kitle anlayana kadar savaşına kararlılıkla devam etti.
