Nutuk Hangi Olayları Konu Alır – Hangi Tarih Aralığını Ele Alır

Nutuk Hangi Olayları Konu Alır
1919 yılı Mayısı”nın 19”uncu günü Samsun”a çıktım. Genel durum ve görünüş…” sözleriyle başlar konuşmasına. Dinleyiciler yalnızca milletvekilleri ve hükümet üyeleri değildir. Tüm illerden gelen delegeler, parti ileri gelenleri, komutanlar ve büyükelçiler de Meclis”tedir. Tamamen belgelere dayanan konuşma sırasında Atatürk, yeri geldikçe, konuyla ilgili belgeyi yan masadaki katibe uzatır. Peki “Nutuk“un hazırlanış amacı nedir?Gazi Mustafa Kemal, Millî Mücadele”yi anlattığı bölümden hemen sonra bu soruyu yanıtlar: “…Maksadım, inkılâbımızın incelenmesinde tarihe kolaylık sağlamaktır. Bütün bu olguların ve olayların cereyanında TBMM ve Hükümet Başkanı, Başkomutan ve Cumhurbaşkanı olmaktan çok, teşkilâtımızın Genel Başkanı olarak bu görevi yapmaya kendimi mecbur sayarım.” 1927 yılının Ankara”sı… Tarih 15 Ekim 1927. Gazi Mustafa Kemal, Cumhuriyet Halk Fırkası”nın 2. Büyük Kurultayı”nda tarihi konuşmasını yapmak üzere kürsüdedir. 1919”da Samsun”da başlayan mücadelenin ”tutanağı” ellerinde… Toplamda 6 gün ve 36,5 saat süren bir izahat;

“Nutuk“! “Nutuk“un içeriğine gelince; Taha Parla, İletişim Yayınları”ndan çıkan “Atatürk”ün Nutuk”u” isimli çalışmasında bu konuda şu bilgileri veriyor: “Nutuk metninin hacim olarak büyük bir bölümünü iç siyaset olayları, diplomasi ve dış politika olayları, askeri tarih, İstanbul – Ankara ilişkileri, ayaklanmalar, düşman işgali, lojistik sorunlar, görüşme ve yazışmalar, mitingler ve kongreler, Kurtuluş Savaşı”nın aşamaları, askeri ve siyasi örgütlenme aşamaları ile Atatürk”ün önem verdiği çeşitli episodlar ve ayrıntılar kaplar.” “Nutuk“ta önce, 1919”da İstanbul ve Anadolu”nun içinde olduğu durum tasvir edilmiş, sonra da alınan kararlar doğrultusunda hangi adımların atıldığı, bu sırada ne tür engellerle karşılaşıldığı ve bu engellerin nasıl aşıldığı detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Bağımsız bir devlet kurulması anlayışıyla hazırlanan eylem planının nasıl işlediğidir aslında “Nutuk“la anlatılan.

“NUTUK”UN İÇERİĞİ “Nutuk“un kitaplaştırılma serüveni, 1927”de başlar.İlk olarak Türk Tayyare Cemiyeti tarafından iki cilt halinde basılır. İlk cilt “Nutuk” metnini, ikinci cilt ise belgeleri içerir. “Nutuk“un bu ilk baskısı, henüz Harf Devrimi gerçekleştirilmediği için Arap harfleriyle yapılır. Mustafa Kemal “Söylev”in sonunda diyor ki, “Sizi günlerce meşgul eden sözlerim, nihayet mazi olmuş bir devrin hikayesidir…” Yani Atatürk”ün söylevi, Kurtuluş Savaşı”nın nasıl kazanıldığını ve 1919”dan 1927”ye kadar olan süreçte ulusal egemenliğe dayalı, çağdaş bir cumhuriyetin nasıl kurulduğunu anlatmaktır. “Nutuk” aynı dönemi anlatan başka kitap ve belgelerle karşılaştırarak okunmalı. Çünkü Atatürk 23 Nisan 1920”ye kadar yalnızca kendisinin içinde bulunduğu olayları anlatır. Kurtuluş Savaşı sırasında Anadolu”da, Trakya”da olanların hepsini öğrenmek için başka kaynaklara başvurmak gerekir. 23 Nisan”dan sonra anlattıkları ise Meclis tutanaklarında da bulunduğu için özet geçer o bölümleri. Özellikle bu ikinci kısımda Atatürk bir yandan millete hesap verirken bir yandan da maruz kaldığı eleştirilere cevap verir. Bu bölümleri, Rauf Orbay”ın, Kazım Karabekir”in Atatürk”e karşı eleştirilerini bilerek okumazsanız anlamazsınız.

“ÇAĞDAŞ CUMHURİYETİN NASIL KURULDUĞUNU ANLATIR” Yakın tarihimiz için birincil ve en güvenilir dayanak olarak okunmalı “Nutuk“. Çünkü orada söylenen her sözün belgesi vardır. Milletin desteğiyle büyük zafer kazanmış, yola çıktığı arkadaşlarının bir bölümünden ayrılmış olan Mustafa Kemal, yola devam etmeden önce milletine hesap veriyor. Nasıl sıfırdan buraya gelindiğini anlatıyor, yaşananları geleceğe yönelik birer ibret olarak sergiliyor. Politik yanı da var, tarihi yanı da var, anı yanı da… Böyle çok yönlü bir liderin tarihe hesap vermesi çok yönlü olur.

YAKIN TARİHİMİZ İÇİN BİRİNCİL DAYANAK” “Nutuk“, zafer, Cumhuriyet ve devrimin biricik mimarı Atatürk”ün pek çok belgeye dayanarak yazdığı ayrıntılı bir tarihtir. Tarih bilimi bugünü aydınlattığı için önemlidir. “Nutuk” da öyle. “Gençliğe Hitabe”de söz konusu olan aslında gençler değil, devrimcilerdir. Atatürk”ün orada tasvir ettiği 1919 koşulları şaşılacak derecede bugünkü koşullarımıza benzemektedir.

“GÜNÜMÜZ ATATÜRKÇÜLERİNE DEĞERLİ BİR YÖNERGE NİTELİĞİNDE” “Nutuk” okurken iki metodolojik konu son derece önemlidir. Bir, aynı konuda İsmet İnönü, Kazım Karabekir, Rauf Orbay gibi diğer Milli Mücadele liderleri ne diyor, modern tarih araştırmaları aynı konuyu nasıl analiz ediyor? İkincisi, Mustafa Kemal Atatürk “Nutuk“ta anlattığı olayları, bu olaylar yaşandığı sırada nasıl değerlendirmişti, 1927”nin siyasi şartlarında nasıl değerlendirmektedir? Bu sonuncusu için bir örnek vereyim. Atatürk “Nutuk“ta Sovyet yardımından hiç bahsetmez, halbuki 1920-1922 arasında Sovyetler ile görüşmeleri ve Sovyet yardımı çok önemli bir yer tutmaktaydı. 1927”de Batı ile ilişkilerini geliştirmek isteyen Atatürk, okuduğu “Nutuk“ta bundan hiç bahsetmemiştir.

“İKİ METODOLOJİK KONU ÇOK ÖNEMLİ!” Benim tezim, eğer 1923 ya da 1937 yılında okunmuş olsaydı, elimizde bugün çok daha farklı bir “Nutuk” metni bulacağımızdır. “Nutuk“, Millî Mücadele”yi ancak kısmen anlatan bir metin.

Ayrıca “Nutuk“u anlamak bugünkü nesiller açısından çok zor; çünkü metinde adı geçen siyasal kişilikleri o dönemde herkes tanıyordu. Oysa bütün dinleyenlerin içinde yaşadığı bir dönemin öyküsünü anlatan bu metin, bugünkü nesiller açısından anlaşılmaz. Güçlük, metnin dilinden değil, içeriğinden ve kurgusundan ileri gelir. Ayrıca, “Nutuk“un alternatifi sayılabilecek ya da ona cevap niteliğinde olan anıları da, “Nutuk” ile karşılaştırarak okumak lâzım. Bu yüzden metnin bir edisyon kritiğine şiddetle ihtiyaç var. “1923”TE OKUNSA FARKLI OLURDU” Her tarih belgesi gibi kendi dönemini anlatan diğer belgelerle birlikte okunmalı. Geçmişi tek bir kaynaktan öğrenemezsiniz. “Nutuk” ile beraber Ali Fuat Cebesoy, Rauf Orbay, Kazım Karabekir”in de anılarını okumak gerekir.

KAPSAM :

Türklüğün binlerce yıllık tarih sürecinde Büyük Nutuk”un kapsadığı dönem, bu tarihin karanlıktan aydınlığa doğru gelişen en hareketli, en hararetli, en kritik yıllarına rastlar. Bu dönemin çerçevesi Büyük Nutuk”un Almanca çevirisinde, Kemalist hareketin aşamalarını simgeleyen anlamlı başlıklarla verilmiştir. Bu çerçeveye göre Büyük Nutuk, kapsadığı zaman dilimi içinde şu evreleri içermektedir :

1919 – 1920 Bağımsızlığa Giden Yol

1. Başlangıç – 19 Mayıs 1919 – 22 Temmuz 1919 (Cilt I)

2. İlk Başarı – 23 Temmuz 1919 2 Ekim 1919

3. Güçlenme – Yayılma – 3 Ekim 1919 – 18 Ocak 1920

4. Bağımsızlığa Giden Yol- Üzerinde – 19 Ocak 1920 23 Nisan 1920

1920 – 1927 Millî İhtilal

1. İç Savaş Yılı – 1920

2. Meydan Savaşı Yılı – 1921

3. Zafer Yılı – 1922

4. Barış Yılı – 1923

5. Yeni Türkiye

Ulusal savaşımı başlatan yönlendiren ve sonuçlandıran büyük önderin, tükenmez bir enerjiyle, gece gündüz çalışarak, üç ay içinde kaleme aldığı Büyük Nutuk, 15 Ekim 1927-23 Ekim 1927 tarihleri arasında yapılan Cumhuriyet Halk Partisi Büyük Kongresinde 6 günde okunmuş ve bu okuma günde 6 saatten 36 saat 31 dakikaya sığdırılmıştır. Bu özelliğiyle dünya literatürüne ””Maraton Nutuk””, ””400.000 kelimelik Mesaj”” deyimiyle geçen bu temel kaynakla ele alınan zaman ve tarih diliminde, Türk Ulusu, Mustafa Kemal”in tanımıyla, ””ancak devletlerin yıkılma ve yokolma çağlarında tarihin kaydettiği çok önemli ve tehlikeli anları yaşıyordu ”” ve ””tarihin böyle zamanlarda, her çağda ve her ülkede çeşitli mezhep ve davranışta, her türlü amaçlar peşinde koşan pek çok insanın sahneye çıktığını gösteren örneklerle doluydu””· (9). Dışta ve de içte, güçlü düşmanlara karşı bilinçli bir ulusal kurtuluş savaşımı vererek kurulan Türkiye Cumhuriyeti”nde Kemalist Devrimi kesintiye ve devleti çöküntüye uğratmak isteyen iç ve dış güçlerin yarattığı bunalım dönemlerinde de ””çeşitli mezhep ve davranışta, her türlü amaçlar peşinde koşan pek çok insanın sahneye çıktığı”” görülmemiş olarak bireysel düzeyde, ulusal bilincin, erdemin ve özverinin seferber edilmesiyle, tüm güçlüklerin nasıl üstesinden gelinebileceğini karanlıktan aydınlığa umutsuzluktan esenliğe nasıl çıkılabileceğini en dramatik biçimde sergileyen Büyük Nutuk, Çağlarboyu Türk Ulusuna bir esin kaynağı olacaktır.