Neden Ağızda Metalik Tat Alırız? Sebepleri Ve Tedavisi

Ağızda metalik veya acı bir tat oluşması, tat duyusu bozukluğu sonucunda karşımıza çıkmaktadır ve kişi bir şey yemese bile hissedilebilir.

Tat bozukluğu, tıpta disgezi olarak adlandırılır. İstenmeyen bir koku ile birlikte hoş olmayan bir tat hissedilmesine neden olan ağızda metalik tat hissi, tat almada görevli olan tat tomurcuklarında veya ilgili sinirsel iletim yollarında meydana gelen bozukluklar sonucunda oluşabileceği gibi uzun süreli yorgunluğun yanında da ortaya çıkabilir. Bu yazımızda, sadece ABD'de yılda 200 binden fazla kişinin doktora başvurduğu tat ve koku alma bozukluğu ile ilgili durumun nedenlerinden, olası tedavi yöntemlerinden ve evde kolaylıkla uygulayabileceğimiz yöntemlerden bahsedeceğiz.

Neden metalik tat alıyorum?​

• Saman nezlesi: Diğer adıyla mevsimsel alerjik rinit olarak bilinen saman nezlesi en sık görülen alerjik hastalıklardan biridir. En yaygın semptomları / belirtiler arasında hapşırma, kaşıntı , sulu gözler, tıkalı veya akıntılı burun yer almaktadır. Burundan genize doğru üstü solunum yolu boyunca meydana gelen bir enfeksiyon veya yiyeceklerin kokusunu almada yaşanan bir problem kişinin metalik tat almasına neden olabilir.
• Sinüzit, üst solunum yolu ve kulak enfeksiyonları: Soğuk algınlığı olarak da karşımıza çıkan bu enfeksiyonlar hem dünyada hem de ülkemizde sık olarak doktora başvurulan hastalıklardan biridir. Bu bölgelerde meydana gelen enfeksiyonlar, koku ve tat duyularında bozulmalara neden olabilmektedir. Neden oldukları tat ve koku bozulmalarının yanı sıra baş ağrısı, ateş, burun tıkanıklığı, öksürük, sinüslerde doluluk hissi ve kulak ağrısı gözlenmektedir.
• İlaç yan etkileri: Reçete ile verilen bir çok ilacın yaygın görülen yan etkileri arasında tat bozuklukları ve yorgunluk gelmektedir. Bu çerçevede 2019 yılında yapılan bir araştırmaya göre veri tabanına eklenen 1645 ilacın yaklaşık %17’sinde tat bozukluğu yan etkisi gözlenmektedir. Klaritromisin, tinidazol gibi enfeksiyonlara karşı reçete edilen antibiyotikler, metformin, disülfiram, kaptopril, auranofin gibi bazı kronik hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar ile anemi tedavisinde kullanılan demir takviyeleri metalik tat almaya ve yorgunluğa neden olan bazı ilaçlar arasındadır.
• B-12 vitamin eksikliği: Özellikle bağışıklık sisteminin güçlenmesinde ve sinir sisteminin doğru çalışmasında önemli bir rolü olan B-12 vitaminin eksikliğinde geniş çerçevede pek çok semptom gözlenebilir; nefes darlığı, el ve ayaklarda uyuşma hissi, ciltte sararma ve ruh hali değişimleri en sık karşılaşılan belirtilerdir. B-12 vitamini eksikliği sonucunda kişinin oksijen taşınmasını sağlayan kırmızı kan hücrelerinde bir azalma meydana gelir ve bu da yorgunluğa neden olmaktadır. İleri düzeylerde gözlenen vitamin eksiklikleri de sinirlerin işlevlerinde bozukluklara neden olarak kişinin metalik bir tat almasına neden olabilir (bakınız B12 vitamini ne işe yarar, nasıl kullanılmalı, yararları, yan etkileri?)
• Gebelik: Hamilelik sırasında vücutta pek çok hormonun salınım seviyesi değişiklik göstermektedir. Meydana gelen bu dalgalanma bireyin bazı koku ve yiyeceklere olan hassasiyetinde değişikliklere neden olabilmektedir. Baş ağrısı, baş dönmesi ve özellikle sabahları maruz kalınan mide bulantısının yanında özellikle hamileliğin ilk üç ayında metalik tat ve yorgunluk yaygın olarak gözlenmektedir.
• Böbrek yetmezliği: Böbrek fonksiyonlarında meydana gelen bozukluklar, kanın yeterince temizlenememesine ve atıkların kanda birikmesine neden olmaktadır. Bu durum kişinin yorgun hissetmesine ve metalik bir tat almasına neden olmaktadır. Ayrıca kişiler ek olarak vücut ağrısı, şişme ve nefes darlığı ile de karşılaşabilirler.
• Merkezi sinir sistemi bozuklukları: Kafatası sinirleri sayesinde tat tomurcuklarından alınan sinyaller beynin tat merkezine gönderilmektedir. Merkezi sinir sisteminde inme, kafa travması, Bell felci (bir çeşit yüz felci) gibi hasarlar yorgunlukla birlikte tat alma duyusunda bozukluklara, baş ağrısı, görme sorunları, salya üretiminde artma gibi semptomlara neden olmaktadır.
• Kanser tedavisi: Kemoterapi, radyoterapi (özellikle baş ve boyun bölgesi için) veya her iki tedaviyi birlikte alan hastaların %86’sında tat alma duyularında değişiklik rapor edilmiştir. Tat alma duyusunda meydana gelen bozukluklar geçicidir. Ayrıca yorgunluk hali, tedavi alan kanser hastalarında en sık görülen yan etkilerin başında gelmektedir.

Ağızda metalik tat tanısı nasıl konur?​

Metalik tat alma ve yorgunluk gibi şikayetleri olan kişilerin doktora başvurmaları gerekmektedir. COVID-19 Pandemisi sürecinden geçtiğimiz bu günlerde pek çok hastanenin sağladığı tele-tıp veya mümkünse yüz yüze randevu tercih edilebilir. Muayene sırasında kişinin gösterdiği semptomlar ve tıbbi geçmişi değerlendirilir. Verilen yanıtlar doğrultusunda, hekim hastayı kulak burun uzmanına yönlendirebilir. Şikayetlerin asıl nedeninin ortaya çıkarılması için kişiden kan testleri ve/veya bilgisayarlı tomografi gibi görüntülü tarama testleri istenebilir.

Ağızda metalik tat nasıl tedavi edilir​

Tedavi seçeneği yorgunluk ve tat duyusunda bozuklukların sebeplerine göre değişiklik göstermektedir. Kanser hastalarında ve gebelerde görülen bu rahatsızlıklar zaman içinde kendiliğinden kaybolmaktadır. Alerjiden, vitamin eksikliğinden, böbrek ve merkezi sinir sistemi fonksiyonlarındaki bozukluklardan kaynaklanan durumlarda kişiler doktor onayı ile kullandıkları ilaçları ve beslenme şekillerini değiştirebilirler.

Evde neler yapabiliriz?​

Aşağıda sıralayacağımız ‘ev reçeteleri’ bireylerin metalik tat alma şikayetlerini hafifletilebilir:

• Turunçgil, portakal veya limon suyu tüketmek
• Yemeklerden önce bir parça limon şekeri yemek
• Metalik mutfak eşyaları ve tencere kullanımından kaçınmak
• Bitki çayları içmek
• Yoğurt yemek
• Gün içerisinde yeterli miktarda su tüketimine dikkat etmek
• Yemeklerden önce tuzlu su veya yemek sodası ile gargara yaparak diş ve dil temizliğini sağlamak.

Özet​

Bozulmuş tat duyusu kişilerin yeme alışkanlıklarında değişimlere sebep olarak az veya çok yemelerine, tadı düzelmek için yiyeceklerde gereğinden çok tuz veya şeker kullanmalarına sebep olabilir. Bu durum kalp hastalığı ve diyabet gibi daha büyük sağlık sorunlarına neden olur.

Yorgunluğun yanında metalik tat alan kişilerin, sorunu kendi başlarına çözmeye çalışmaları son derece olumsuz sonuçlara neden olabilir. Bu nedenle kullanılan ilaçlarda ve beslenme alışkanlıklarında bir değişiklik yapmadan önce kişilerin en doğru tedaviyi alabilmeleri için en kısa sürede doktora başvurmaları gerekmektedir.



Kaynak

1. Willem Maria Hubertus Rademacher ve ark.
Oral adverse effects of drugs: Taste disorders.
Oral Diseases, 18 September 2019.

2 .Taste Disorders.