Kolik bebek, sağlıklı bir bebeğin tekrarlayan ve yoğun ağlama veya telaşlanması ile karakterize durumu ifade eder. Bu davranışları tetikleyecek görünürde herhangi bir etken bulunmaması ve atakların genellikle akşam vakitlerinde meydana gelmesi nedeniyle infantil kolik, ebeveynler için oldukça sinir bozucu bir durum haline gelebilir.
Kolik Bebek Nedir?
Ağlama, özellikle yeni doğmuş bebeklerde (infantlarda) en erken oluşan ve oldukça güçlü bir iletişim yöntemidir. Büyüme ve gelişmenin bu erken dönemlerinde iken bebekler henüz kendi ihtiyaçlarını karşılayabilecek kapasitede değillerdir. Ağlama ile birlikte onların bakımından sorumlu kişilerle etkileşime geçerler ve böylelikle gereksinimlerinin yerine gelmesini sağlayarak yaşam şanslarını artırma iç güdüsünü kullanmış olurlar.
Ağlamanın sıklığı ve şekli dönemsel olarak değişkenlik gösterebilir. Ağlamanın sağlıklı ve yeterli düzeyde beslenmiş bebeklerde tekrarlayıcı, durdurulamayan ve aşırı bir alması kolik olarak tanımlanır. Her ne kadar infantil kolik iyi huylu bir durum olarak kabul edilse de bebekler, ebeveynler ya da bakıcılar için oldukça can sıkıcı bir hal alabilir.
Dünya üzerindeki çocukların yaklaşık olarak %5-40’ını etkilediği tahmin edilen kolik hastalığı tipik olarak yaşamın ikinci veya üçüncü haftasında ortaya çıkma eğilimindedir. Atakların pik yaptığı yaş grubu yaklaşık olarak 6 hafta olup 12 haftadan önce çocukların %60’ında gerileme gösterir. Teselli edilemeyen ağlama, huzursuzluk ve çığlık atma gibi belirtiler ile seyreden kolik sırasında bebeklerin suratı kırmızı bir renge bürünürken bacakları ise karnın üzerinde oldukça gergin bir vaziyettedir.
İlk olarak 1954 yılında ortaya atılan kolik kriterleri “Wessel’in 3’ler kuralı” olarak tanımlanmıştır. Belirtilerin günde 3 saatten uzun sürmesi, haftanın 3 ya da daha fazla gününde ortaya çıkması ve yaklaşık olarak çocuk 3 haftalık olduğunda şikayetlerin başlaması, kolik için tanısal kriterler olarak kabul edilen kuralları oluşturur.
Kolik Bebek Belirtileri Nelerdir?
Kolik bebeklerde meydana gelen belirtiler genellikle günün aynı saatlerinde oluşma eğilimindedir. Gündüz ve öğle vakitlerinin aksine akşamları yoğun olarak seyreden kolik bebek belirtileri aniden ortaya çıkarlar. Bebekler bir an için gülümserken sonraki anda ağlamaya başlayabilir. Ağlama dışında bacaklarını yukarıya doğru kaldırarak tekmeleme hareketi yapan bebekler bu hareketlerini gaz sancılarını dindirmek için yapıyor olabilir. Ağlama sırasında aynı zamanda bebeklerin karınlarında şişme veya sertleşme gibi belirtiler de meydana gelebilir.
Ağlama ve yaygara koparma özellikle yaşamın ilk 3 ayı içerisinde bulunan infantlar için normal kabul edilir. Üçler kuralı dahilinde bu ağlamaların ataklar şeklinde ve yoğun olarak meydana gelmesi koliğin temel belirtisini oluşturur. Bu belirti dışında kolik bebek nasıl anlaşılır sorusuna yanıt niteliği taşıyabilecek birçok belirti ve bulgu mevcuttur:
- Ağlama kesildikten sonra telaşlılık halinin devam etmesi
- Ağrı duyuyormuşçasına çığlık atma
- Atakların tahmin edilebilir bir zaman diliminde özellikle akşam vakitlerinde meydana gelmesi
- Yüzde kızarma ya da ağız çevresinde soluklaşma gibi cilt rengi değişiklikleri
- Kol ya da bacakların gergin bir pozisyonda tutulması
Bazı bebeklerde bu şikayetler gaz çıkışı ya da bağırsak hareketleri ile gerileme gösterebilir. Gaz çıkışının altında yatan temel neden ise uzun ağlama atakları sırasında mideye hava kaçışının meydana gelmesi olabilir.
Bebekler Neden Kolik Olur?
Genel olarak kolik gelişiminin altında yatan neden kesin olarak aydınlatılamayabilir. Birçok farklı faktörün tetiklemiş olabileceği “kolik neden olur” sorusu hakkında çeşitli teoriler mevcuttur. Genel olarak gaz ve sindirim problemlerinin kolik gelişimini tetikleyebileceği düşünülmektedir. Küçük bebeklerin bağırsaklarının henüz gelişme döneminde olması nedeniyle anne sütü ya da mamalara karşı bir duyarlılık söz konusu olabilir. Süt alerjileri ve laktoz intoleransı belirtilerinin de kolik ile benzer şikayetler ile seyredebileceği düşünülse de henüz kolik nedeni olarak kanıta dayalı bir teori oluşturulamamıştır.
Bebeklerde kolik gelişimini tetikleyici özellik gösterebilecek birçok faktör mevcuttur:
- Açlık
- Mide asidinin yemek borusuna doğru hareket ettiği reflü hastalığı
- Gaz
- Anne sütünde inek sütü proteinlerinin varlığı
- Hazır mamalar
- Geğirme refleksinin tam olarak gelişmemiş olması
- Aşırı besleme
- Erken doğum (prematüre)
- Gebelik sırasında tütün kullanımı
- Sinir sisteminin gelişimi ile ilgili problemler
Bebeklerde Kolik Tanısı Nasıldır?
Bebeklerde kolik tanısı genel olarak belirtiler ve klinik gözlem ile gerçekleştirilebilir. Hekimler aynı zamanda bebeği kapsamlı şekilde inceleyerek fizik muayene yöntemleri ile bebeğin bu sıkıntısını tetikleyebilecek olası faktörleri araştırır. Bebeğin kilo, boy ve baş çevresinin ölçümü, kalp ve akciğer seslerinin dinlenmesi, ekstremite ve genital bölge değerlendirilmesi, refleks incelemeleri ve vücudundaki döküntü, inflamasyon ya da enfeksiyon ve alerji durumlarına dair oluşabilecek çeşitli belirtilerin incelenmesi, fizik muayene kapsamında hekimlerin değerlendirdiği temel esasları oluşturur.
Laboratuvar incelemeleri, x-ray gibi görüntüleme yöntemleri ve diğer ileri tetkikler bebeklerde kolik tanısı için genellikle gerekli değildir. Ancak sepsis gibi yaşamı tehdit edici olabilen enfeksiyon durumlarından şüphelenilmesi halinde kan ve idrar kültürü, görüntüleme yöntemleri ya da diğer ileri tetkiklerden de faydalanılabilir.
Karında şişkinlik ile birlikte yapılan gaita incelemelerinde kan tespit edilmesi inek sütü alerjisi tanısı destekler. Aşırı halsizliğin bebeklerde kolik belirtileri arasında yer alması halinde ise enfeksiyon parametrelerine ek olarak bilgisayarlı tomografi ile beyin yapılarının incelenmesi gerekli olabilir. Bu ileri tetkikler özellikle ağlama ataklarının yaşamın ilk 3 ayından sonra başladığı ve 4. aydan itibaren devam ettiği bebeklerde başvurulur.
Kolik Bebek Tedavisi Nasıldır?
Kolik bebek tedavisi temel olarak bu durumun tetikleyici faktörüne yönelik olarak planlanır. Tedavinin ilk aşaması telaşlı ve stresli durumdaki ebeveynlerin bilinçlendirilmesi ve bu durumun sadece bir süreliğine devam edeceği konusunda bilinçlendirilmelidir. Ebeveynler özellikle ağır beyin hasarı hatta ölüme varabilen bir problem olan sarsılmış bebek sendromu konusunda eğitilmeli ve asla bebeği bu şekilde rahatlatma yoluna başvurmamaları gerektiği anlatılmalıdır.
Hekimler tarafından gerekli görülen durumlarda anne sütüne geçerek bebekte kolik gelişimini tetikleyebilecek faktörlerin annenin diyetinden uzaklaştırılması ve hipoalerjik bir diyet planına geçilmesi fayda sağlayabilecek uygulamalar arasında yer alır.
Bebeklerde Kolik Ne Zaman Geçer?
Yoğun ağlama atakları her ne kadar sonsuza dek sürecek gibi görünse de kolik bebek ne zaman düzelir sorusuna yanıt olarak “ortalama olarak bebeğin 3-4 aylık olması ile sonlanma eğilimindedir” yanıtı verilebilir. Bu süre zarfı boyunca bebekte oluşan belirtileri takip etmek ve değişiklikler varlığında ya da bu süreden sonra da ağlama ataklarının devam etmesi halinde ileri araştırmalar için sağlık kuruluşlarına başvurarak uzman hekimlerden destek alınması önerilir.
Kolik Bebeklere Ne İyi Gelir?
Kolik bebekler için hekimlerin bilgisi ve önerisi dahilinde yapılabilecek çeşitli uygulamalar fayda sağlayabilir:
- Karınlarının üzerine yatırmak kolik bebeklerde etkili olabilecek bir uygulamadır. Bu pozisyon değişikliği bazı bebeklerde kolik belirtilerinin rahatlamasına ve güçlü boyun ve omuz kas gelişimine katkı sağlayabilecek bir uygulamadır. Bu uygulamanın bebek uyanıkken ve dikkatli bir gözlem altında yapılması gerektiği unutulmamalıdır.
- Bazı kolikli bebekler kucağa alınmaya olumlu tepki verebilir. Özellikle gündüz saatlerinde kucakta tutulan bebeklerde akşam vakti oluşan kolik belirtilerinde rahatlama sağlayabilir.
- Bebeğin hareket etmesine izin verilmesi kolik belirtilerine karşı yapılabilecek bir diğer uygulamadır.
- Beslenme sırasında bebeğin dik bir konumda tutulması reflü hastalığına bağlı oluşan kolik şikayetlerini hafifletmek için önemlidir.
Bu uygulamalar dışında bebeğin kıyafet ve yatak örtülerinin daha yumuşak kumaşlardan seçilmesi, esansiyel yağlar ile bebeğin vücuduna masaj yapılması, emzik kullanımı, oda sıcaklığının ve ışığının oldukça iyi ayarlanması veya beyaz gürültü oluşturan makinelerin kullanımı gibi uygulamalar da bebeğin geceleri rahat uykuya dalması ve kolik bebekleri çözüm önerileri altında yapılabilecek diğer uygulamalar arasında yer alır.
Bu uygulamalardan hangilerinin işe yarayıp hangilerinin yaramadığı konusunda uygulama öncesi ve sonrasında hekimleriniz ile kolik için ne yapmalı sorusunun yanıtı adına fikir alışverişinde bulunmanız oldukça önemlidir. Oluşan kolik belirtileri ve diğer şikayetler varlığında uzman pediatri hekimlerine danışarak en uygun kolik tedavisi alınması önerilir.
