Kırk çıkarma olarak da bilinen kırk uçurma (40 uçurma), Şamanlardan günümüze kadar ulaşan bir gelenektir. Tarihi kayıtlara göre Göktürkler döneminde de yapılan kırk uçurma ritüelinde anne ve bebek sağlığı açısından önemli bir eşik olan lohusalığın bitişi kutlanmaktadır. Şamanlar, doğa ile ruhun çok kuvvetli bir ilişkiye sahip olduklarına inandıklarından anne ve bebeğin lohusa dönemini sağlıklı şekilde atlatmalarına özel bir anlam yüklemektedir.
Anne ve bebekler için yapılan kırk uçurma adetleri, dini bir değer taşımasa da önemli bir ritüel olarak hayatımızda yer almaktadır. Sancılı geçen doğum sürecinin ardından lohusalık döneminin de sağlıklı bir şekilde sonlanması aile üyeleri, komşular ve yakın çevre ile birlikte kutlanmaktadır.
Kırk Uçurmasında Neler Yapılır?
Yeni doğum yapmış annelerin büyük bir heyecanla bekledikleri kırk uçurma ritüeli, kritik eşik olan 40 günün sonunda yapılmaktadır. Sosyal ilişkilerin güçlenmesini sağlayan, anne ve bebeğe çeşitli hediyelerin verildiği bu ritüel ile sağlıklı bir süreç geçirmenin vermiş olduğu rahatlatıcı etki tadılmaktadır.
Kırk uçurma etkinliğinde yapılanlar şu şekildedir:
Kırk çıkarma banyosu
Bebeğin dünyaya gelişinin ardından 40 gün geçtikten sonra düzenlenen kırk uçurma etkinliğinde geniş bir kap içerisine su doldurulmakta ve belirli objeler bu suya atılarak dualar okunmaktadır. Aile fertlerinin büyüğü olarak kabul gören kişi “kırklama annesi” olarak görev üstlenerek bebeği bu suda yıkamaktadır. Bebeği yıkayan kişinin bilgili, görgülü ve bilge olduğuna inanılmaktadır.
Kırk uçurma banyosu geleneğinin ritüele uygun şekilde yapılabilmesi için uygulanması gereken bazı adımlar bulunmaktadır. Bebeğe banyo yaptıracak olan “kırklama annesi”, eve gelirken 40 adet taş ve 40 adet mevsim çiçeği toplamalıdır. Bu taş ve çiçekler temizlendikten sonra suya katılabilmekte veya konseptin parçası alarak masa etrafına dağıtılabilmektedir. Taşlar, dualar eşliğinde suya bırakılmaktadır.
Geleneğe göre kırklama annesi bebek için hazırlanan suyun içerisine nazarı engellemek için nazar boncuğu atmaktadır. Ayrıca güneşi temsil eden altın ve ayı temsil eden gümüş hediyelikler de suyun içerisine bırakılmaktadır.
Kırklama annesi banyo suyunu hazırladıktan sonra bebeği tam 40 kez suyun içerisine sokup çıkarmaktadır. Bu suyun içerisinden 40 tas bebek, 40 kas ise anne için alınmaktadır. Ayrılan bu su, banyo bittikten sonra “Ömürleri su gibi uzun olsun” denilerek anne ve bebeğin başlarından aşağı bırakılmaktadır. Bu işlemin ardından anne ve bebeğin kırk çıkarma banyosu tamamlanmaktadır.
Anne ve bebeğin özel hazırlanan su ile arındırılmasının ardından bebeğe yeni kırklık kıyafetler giydirilmektedir. Bu gelenekteki inanışa göre bebeğe giydirilecek elbiselerin yeni ve kırk uçurmaya özel olarak alınması gerekmektedir. Anne de tıpkı bebeği gibi etkinliğe özel şık elbiselerini giydikten sonra kırk uçurma gezisine çıkmaya hazırdır.
Kırk uçurma gezisi
Kırk uçurma banyosunun ardından anne ve bebeği yeni kıyafetlerini giyerek gezi için hazırlanmaktadır. Geleneğe göre banyonun ardından toplam 7 haneye uğranılmalıdır. Anneanne ve babaanne gibi ailenin büyükleri imkan dahilindeyse mutlaka ziyaret edilmektedir. İnanışa göre gidilen evlerdeki ferahlık, bereket ve sağlık çocuğun geleceğinin de öyle olmasını sağlamaktadır. Bu yüzden ev ziyaretlerinin bu doğrultuda seçilmesi vurgulanmaktadır.
40 uçurma gezisi sırasında ziyaret edilen her evde anneye yarım bardak kadar su ikram edilmekte ve bu suyun anne sütünü bollaştırdığına inanılmaktadır. Bu geziler sırasında yapılan bir diğer ritüel ise 40 gününü dolduran bebeğe minik hediyeler verilmesidir. Şimdilerde oyuncak bebek, araba, kıyafet gibi hediyeler verilse de geçmiş dönemlerde yumurta, pirinç ve şeker gibi ürünler hediye olarak verilmiştir.
Kırk Uçurma Sepetine Neler Konulur?
Kırk uçurma etkinliği için hazırlanması gereken sepet, bebek ve anneye özgü eşyalar barındırmaktadır. Pişik kremi ve bebek bezi gibi ihtiyaçların yanı sıra yeni kıyafetler de kırk uçurma sepetindeki yerini almaktadır. Etkinliğe katılan kişiler kendi imkanları doğrultusunda anne ve bebeğe hediyeler vermektedir. Kırk uçurma hediyelerinin anne ve bebeğe şans getireceğine inanılmaktadır.
Bebek ve annenin doğumdan sonraki kırkının çıkması günümüzde de yaygın şekilde kutlanmaktadır. Ebeveynler ritüel sırasında ihtiyaç duydukları kırk uçurma sepetini kendileri hazırlayabilmekte veya modeller arasından tercih yaparak satın alabilmektedir. Kırk uçurma sepeti modellerinin içerisinde hediyeler, rengarenk yumurtalar, oyuncaklar ve şans getirdiğine inanılan sözler bulunabilmektedir.
