Divan Edebiyatı Önemli Şairleri ve Eserleri

Hoca Dehhani, Horasan Türklerinden olup 13.yüzyılda yaşadığı sanılmaktadır. Divan edebiyatının ilk temsilcisi olarak kabul edilir.
Anadolu'da, İran edebiyatı etkisiyle gelen din dışı konularda Türkçe şiirler yazan ilk şairlerdendir. Selçuklu sultanı Alaaddin Keykubat'ın isteği üzerine 20 bin beyitten oluşan bir "Selçuk Şehnamesi" yazmıştır. Farsça yazdığı bu yapıtının yanı sıra ustaca söylenmiş Türkçe gazel ve kasideleri vardır.
Mevlana, 30 Eylül 1207'de Horasan yöresindeki Belh şehrinde doğmuştur. Alaaddin Keykubat'ın daveti üzerine ailesiyle Konya'ya gelmiş ve oraya yerleşmiştir. Burada, Şems-i Tebrizi ile tanışarak ondan tasavvuf eğitimi almıştır. Şems'in ölümünden sonra inzivaya çekilmiş; yaşamını "Hamdım, piştim, yandım." sözleri ile özetlemiş, 17 Aralık 1273'te ölmüştür. Büyük bir hoşgörü sahibidir. Ona göre kâinatın temeli, insanı olgunlaştıracak ve Allah'a yaklaştıracak şey sevgidir. Bu felsefesiyle yüzyıllardan beri bütün insanlığın ilgisini çekmektedir. En önemli yapıtı "Mesnevi" adlı mesnevisidir.

• Mesnevi: Küçük manzum hikâyelerle dini ve tasavvufi öğütler yer almaktadır. Mesnevi biçiminde yazılmıştır.
• Divan-ı Kebir: Sanat gücünü ortaya koyan gazel, kaside, müstezat ve rubailerinden oluşur.
• Fihi Mafih : Dini ve tasavvufi sohbetleri yer almaktadır.
• Mektubat: Devrin ileri gelenlerine nasihat için veya kendisine sorulan sorulara yanıt olarak yazdığı mektuplar yer almaktadır.
• Mecalis-i Seba (Yedi meclis): Çeşitli zamanlarda verdiği yedi vaazı yer almaktadır.

Nesimi'nin Doğum tarihi ve yeri kesin olarak belli değildir. Halep'teyken şeriata aykırı sayılan bazı fikirleri nedeniyle öldürülmüştür. Mutasavvıf bir şairdir. Şiirlerinde Azeri Türkçesini ve Farsçayı kullanmıştır. Dili oldukça düzgün ve ahenklidir. Coşkun ve pervasız bir üslubu vardır. Şiirlerini "Divanında toplamıştır. Tuyuğ türünde yazdığı şiirleriyle tanınmıştır.
Âşık Paşa, Tasavvufla ilgili görüşlerini çevresindekilere telkin ederek gerek yapıtları gerek şeyhliği ile dönemini derinden etkilemiş mutasavvıf bir şairdir. Yapıtlarını sade bir dille yazmış ve Türkçenin Anadolu'da bir edebiyat dili olarak yerleşmesinde önemli katkılarda bulunmuştur. Halka tasavvufu öğretmek amacıyla, aruz ve hece ölçüsüyle şiirler yazmış, özellikle didaktik tarzda yapıtlar ortaya koymuştur. En önemli yapıtı mesnevi biçiminde yazdığı "Garipname"dir.
Âşık Paşa Eserleri

• Garipname: Ahlaki, tasavvufi ve didaktik bir mesnevidir. Sanatsal yönden zayıf bir yapıttır. Yaklaşık 12000 beyitten oluşmaktadır.
• Fakrname, Vasf-ı Hâl, Kimya Risalesi:Edebi yönden zayıf manzum ve mensur küçük hacimli yapıtlardır.

Gülşehri, 13. yüzyılın sonları 14. yüzyılın başlarında yaşamıştır. Mutasavvıf bir kişiliğe sahip olan şair, Kırşehir'de bir Mevlevi tekkesi kurmuş, orada şeyhlik yapmıştır. Feridüddin-i Attar'ın "Mantıku't Tayr" adlı yapıtını Türkçeye çevirmesiyle tanınmıştır. Bu çevirisine Attar'ın birçok hikâyesini almamış; onların yerine "Mesnevi"den, "Kelile ve Dimne"den ve "Kabusname"den kıssalar eklemiştir. Ayrıca din ve tasavvuf konularını işleyen "Felekname" adlı bir yapıtı vardır.
Gülşehri Eserleri:

• Mantıku't Tayr (Kuşların dili): Mesnevi tarzında yazılmıştır. Tasavvufi hikâyeler içermektedir.
• Felekname: Ahlaki, tasavvufi ve didaktik bir yapıttır.

Ahmedî, Bursa ve Edime sarayları çevresinde rahat bir yaşam sürmüştür. Aşk, eğlence, tarih ve tabiat temalı şiirler yazmıştır. Tasavvufu çok iyi bilmesine rağmen, şiirlerinde tasavvufa az yer vermiştir. Türkçeyi iyi kullanan, şiir tekniğine hâkim kudretli bir şairdir. Gazel ve kasidelerinde İran şiirinin özelliklerini gösterdiği gibi, Türk ruhunun inceliklerini ve Türkçenin gücünü de aksettirmiştir. İran şiirinin konu ve biçim özelliklerini şiirimize kazandırmaya çalışmıştır. "İskendername" ve "Cemşid ü Hurşid" adlı mesnevileri önemli yapıtlarıdır.
Ahmedî Eserleri:

• Divan
• İskendername: Büyük İskender'in yaşamının ve savaşlarının anlatıldığı mesnevidir. Yapıtta ayrıca; astronomi, fen, matematik ve toplumbilim ile ilgili bilgiler yer almaktadır.
• Cemşid ü Hurşid: Çin hükümdarı Cemşid'in Rum kayserinin kızı Hurşid'e aşkını anlatan yapıt, Fars-çadan çevrilerek mesnevi biçiminde yazılmıştır.
• Tervihü'l Ervah: Manzum bir tıp kitabı.
• Mirkatü'l Edeb: Arapça-Farsça manzum sözlük.

Kadı Burhanettin, İslami bilimlerin yanı sıra astronomi ve tıp eğitimi görmüştür. Yaprtlannda aşk ve kahramanlık konularının yanında tasavvufa da yer vermiştir. Tuyuğ türündeki şiirleriyle tanınmıştır.
Süleyman Çelebi, Yaşamı hakkında kesin bilgi olmamakla birlikte, Yıldırım Bayezit döneminde Bursa Ulu Camii'de imamlık yaptığı sanılmaktadır. Edebiyatımızda en tanınmış mevlid yazarıdır. Bilinen en önemli yapıtı, Bursa'da bir vaizin Hz. Muhammed (SAV)'in diğer peygamberlerden farklı olmadığını ileri sürmesi üzerine, peygamberin büyüklüğünü göstermek için yazdığı "Vesiletü'n Necat" adlı mevlididir.
Süleyman Çelebi Eserleri:

• Vesiletü'n Necat (Kurtuluş vesilesi): Hz. Muhammed (SAV)'in övüldüğü ve hayatının anlatıldığı yaklaşık 800 beyitten oluşan bir mesnevidir. Halk arasında mevlid diye bilinir. Münacaat, veladet, risalet, miraç, rıhlet ve dua bölümlerinden oluşmaktadır.