Çekimli Fiil Nedir ? Örnekleri ?

Charismax

Copyright @ Charismax
Katılım
3 yıl 7 ay 8 gün
Mesajlar
25,232
Tepkime puanı
8,697
Yaş
35
Konum
Memed' Home
İsim
CHRS
Memleket
Neresi?
Meslek
IzdırapÇI
Cinsiyet
vtEvVy
Medeni Hal
ÇEKİMLİ FİİL
Bir fiilin kip ve şahıs bildirecek biçimde yapılanmasına çekimli fiil denir. Bu çekimde kip mutlaka vardır; ancak şahıs bazen bulunmayabilir. Çekimli bir eylemi iyi kavramak için "kip ve şahıs" kavramlarını bilmek gerekir.

FİİLLERDE KİP
Bir fiilin zaman ve anlam özelliklerine göre farklı eklerle değişik biçimlere girmesine fiillerde kip denir.
Türkçede fiil kipleri genel olarak iki grupta incelenir:
1. Haber (Bildirme) Kipleri
2. Dilek (Tasarlama) Kipleri

1. HABER (BİLDİRME) KİPLERİ
Bir fiilin çekiminde kesin olarak zaman bildiren fiil kiplerine haber kipleri denir. Bir İşin, oluşun ya da durumun hangi zamanda yapıldığını anlatan fiil kipleridir. Buna göre fiil kiplerini beş grupta inceleyebiliriz:
a) Şimdiki Zaman Kipi:
Eki -(i)yor'dur. İş ile anlatışın aynı anda yapıldığını bildirir. Geçmişten süregelen durumları da anlatır:
· Misafirler için yemek hazırlıyorum.
·
Üç yıldır bu işyerinde çalışıyorum.

b) Gelecek Zaman Kipi:
Eki -acak, -ecek'tir. İşin anlatıştan sonra yapılacağını bildirir:

  • Sınav bir ay sonra yapılacak.
  • Yarınki maça o da gidecek.


c) Geniş Zaman Kipi:
Eki -r (-ar, -er, -ır, -ir)'dir. İşin herhangi bir zamanda yapılabileceğini anlatır. "Her" anlamını ifade eder. Genel gerçekleri anlatır.

  • Akşamları bir bardak süt içer.

(her akşam)

  • Dünya, Güneş'in etrafında döner.

(her zaman)

d) Görülen Geçmiş Zaman Kipi:
Eki, -dı, -di (-ti, -ti)'dir. işin anlatıştan önce yapıldığını anlatır. Bu kiple çekimlenen eylemleri anlatıcı ya kendisi yapmıştır ya da eylemin gerçekleşmesine tanık olmuştur:

  • Dünkü konsere o da gitti.
  • Güzel bir araba aldım.


e) Duyulan Geçmiş Zaman Kipi:
Eki, -mış, -miş (-muş, -müş)'tir. İşin anlatıştan önce yapıldığını başkasından duyma şeklinde anlatır:
· Onlar, üç yıl önce buraya yerleşmiş.
· Dünkü kazada üç kişi yaralanmış.


"-miş" eki, her zaman başkasından duyulma anlamı taşımayabilir:

  • Genç yaşta saçların ağarmış.

(Görülen, şahit olunan bir durumu anlatmaktadır.)

  • Yorgunluktan olacak, uyuyakalmışım.

(Sonradan farkına varılan bir durumu anlatmaktadır.)

ÖRNEK - 2 (ÖYS - 1987):
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, fiile eklenen -mış, -miş, -muş eki cümleye "başkasından duyulma, aktarılma" anlamı katmaktadır?
A) Az ışıkta okuyorsun gözlerin kanlanmış.
B) Çok yorulmuşsun dinlenmen gerek.
C) Soğuktan dudakların çatlamış; biraz krem sür.
D) Ayşe dün sinemaya gitmiş; ama filmi beğenmemiş.
E) Pasta güzel olmuş; biraz daha alabilir miyim?
ÇÖZÜM :
-mış ekinin asıl işlevi "başkasından duyulma, aktarılma"dır. A'da gözün kanlanmış olduğuna, C'de dudakların çatlamış olduğuna bizzat şahit olunmuştur. B'de yorgunluk, kişinin halinden anlaşılmaktadır. E'de pasta tadıldıktan sonra durum öznel olarak anlatılmaktadır. Ancak D'de Ayşe'nin sinemaya gittiği başkasından duyulmuş, aktarılmıştır.
Doğru cevap (D) seçeneğidir.

2. DİLEK (TASARLAMA) KİPLERİ
Bu kiplerde zaman anlamı yoktur. Bu tür fiil kiplerini dört şekilde inceleyebiliriz :

a) Gereklilik Kipi: Eki, -malı, -meli'dir. Eylemin yapılması gerektiğini anlatan kiptir. Bazen cümleye ihtimal anlamı da katar:

  • Bu kitabı bir ay içinde bitirmeliyim.

(Gereklilik anlamı vardır.)

  • Bu saatte işten çıkmış olmalı.

(İhtimal anlamı vardır.)

ÖRNEK-3 (ÖSS-1992):
Aşağıdaki dizelerin hangisinde yüklem gereklilik kipindedir?

A) Çınar yeşili sundurmamda Bakmalıyım ayçiçeği tarlasına
B) Akça kavaklar ıslanırken Örter bizi güz ananın yaprakları
C) İşte duruyor bir çocuk Mürdüm eriği gözleriyle
D) Bir yüce dağdan bir yüce dağa Dikmişim ışıklı direklerimi
E) Kırmızı alıç boncuğunu Alıp dizdim sevginin ipliğine
ÇÖZÜM:
Gereklilik kipi, fiile eklenen "-malı, -meli" ekiyle çekimlenir. B seçeneğinde yüklem "örter" geniş zaman, C seçeneğinde yüklem "duruyor" şimdiki zaman, D seçeneğinde yüklem "dikmişim" duyulan geçmiş zaman ve E seçeneğinde yüklem "dizdim" görülen geçmiş zaman ile çekimlenmiş-tir. A seçeneğinde ise "bakmalıyım" gereklilik kipiyle çekimlenmiş yüklemdir.
Doğru cevap (A) seçeneğidir.

b) Dilek - Şart Kipi:
Eki, -sa, -se'dir. Bazen koşul, bazen de dilek anlamıyla çekimlenir:
· Çocuk erken uyuşa da çıksak. (Koşul)
· Bugün gelmese yarın gelse. (Dilek)

c) İstek Kipi:
Eki, -a, -e'dir. Cümleye istek anlamı katar:
· Bu yaz Karadeniz'e gidelim.

ÖRNEK - 4 (ÖYS - 1986):
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylem, istek kipindedir?

A) Yarın sabah erken kalk.
B) Ödevlerinizi zamanında yapınız.
C) Bugün İngilizce çalışalım.
D) Bu güzel havada biraz yürümeliyim.
E) Yarın öğleden .sonra bize gelsin.
ÇÖZÜM:
istek kipi, fiile "-a, -e" eki getirilerek çekimlenir. Buna göre, A seçeneğinde, "kalk", B seçeneğinde "yapınız", E seçeneğinde "gelsin" eylemleri emir kipiyle, D seçeneğinde "yürümeliyim" eylemi
gereklilik kipiyle çekimlenmiştir. C seçeneğindeki "çalışalım" eylemi ise istek kipiyle çekimlenmiştir.
Doğru cevap (C) seçeneğidir.

d) Emir Kipi: Kip eki yoktur. Eylemin yapılmasını buyruk şeklinde bildiren eylem kipidir. Birinci tekil ve birinci çoğul şahsın emir çekimi yoktur.
Çekimi
Gel- gelin(geliniz)
Gelsin gelsinler
UYARI 1
Emir kipinde II. tekil kişide şahıs eki yokken, diğer kiplerde III. tekil kişide şahıs eki yoktur:
okudu-mokudu-k
okudu-nokudu-nuz
okudu- -okudu-lar
Şahıs ekleriŞahıs ekleri


UYARI - 2 :
Bir fiilin, kip ve şahıs biçiminde yapılanmasına çekimli fiil denir. Buna göre, fiilin olduğu her yerde çekimli fiil de vardır.
· Yarın erken kalk.
· Bir ay sonra gelecek.
· Yağmur yağarsa toprak güzel kokar.
· Biraz daha bekleyelim.


Fiillerde Olumsuzluk:
Fiillerde olumsuzluk, kip eklerinden önce "-ma, -me" olumsuzluk eki getirilerek yapılır. Buna göre fiil + olumsuzluk eki + kip eki + şahıs eki düzeni vardır.

Olumlu Fiil Olumsuz Fiil
Okuyorum Oku-mu-yor-um
Okuyacaksın Oku-ma-y-acak-sın
Okumalıyız Oku-ma-malı-y-ız

  • Geniş zamanla çekimlenmiş fiiller olumsuz yapıldığında kip eki "-r", "-z"ye dönüşür.

O, erkenden kalkar .
O, erkenden kalkmaz
· I.tekil ve çoğul kişilerin çekiminde fiil olumsuzlaştırılırsa geniş zaman kip eki düşer.

Yarın ben de gelir im.
Yarın ben de gelmem.

geniş zaman kip eki düşmüş

FİİLLERDE ANLAM (ZAMAN) KAYMASI
Fiil çekimlerinde kip ekleri her zaman kendi anlamlarında kullanılmayabilir. Bir kip ekinin, kendi anlamının dışında başka bir kip eki yerine kullanılmasına fiilde anlam (zaman) kayması denir.
Bu durumda yüklemin çekimlendiği kip veya zamanla işin yapıldığı kip veya zaman farklıdır:
· "Balıkçılar yarın dönüyor." cümlesinde "dönüyor" eylemi şimdiki zamanla çekimlendiği halde iş "yarın" yani gelecek zamanda yapılacaktır. İşte bu duruma zaman kayması denir.
·
Aşağıdaki cümlelerde de anlam (zaman) kayması vardır:
· Sen sabahları erken kalkıyorum.
(kalkarım)
· N. Hoca, bir gün komşusuna gider.
(gitmiş)
· O, bizden bir gün sonra gelir.
(gelecek)
· Mutfakta bir şişe süt olacak.
(olmalı)
· Sabaha İstanbul'da mı oluruz?
(olacağız)

ÖRNEK - 5 (ÖSS - 1994):
Aşağıdakilerin hangisinde eylemin kipinde bir anlam kayması olmuştur?

A) Pazar günü gelmeye çalışacağım.
B) Sabahları erken kalkmayı seviyorum.
C) Yağmur yağdığı için gelememiş.
D) Söz verdi, yarın buraya uğrayacak.
E) İstanbul'a gitmekten vazgeçmişler.
ÇÖZÜM:
Bir kip ekinin kendi anlamının dışında, başka bir kip eki yerine kullanılmasına anlam kayması denir. Buna göre seçenekleri incelersek, A seçeneğinde "çalışacağım" eyleminde anlatış önce iş gelecekte olduğu için anlam kayması olmamıştır. C seçeneğinde, "gelememiş" eylemi duyulan geçmiş zamanla çekimlenmiş, iş de önceden ya-
pıldığı için anlam kayması olmamış. D seçeneğinde, "uğrayacak" eyleminde konuşma önce iş sonra yapılacağı için anlam kayması olmamış. E seçeneğinde "vazgeçmişler" eylemi başkasından duyulmayı ifade etmektedir, anlam kayması olmamıştır. Ancak B seçeneğinde "seviyorum" eylemi şimdiki zamanla çekimlenmiş; fakat cümlede "her zaman" anlamı vardır. Yani şimdiki zaman, geniş zaman bildirecek şekilde kullanılmıştır. Buna da anlam kayması denir.
Doğru cevap (B) seçeneğidir.

BASİT VE BİLEŞİK ZAMANLI FİİLLER
Bir fiilin, tek bir zaman veya kip bildirecek şekilde kullanılmasına basit zaman denir. Yani dokuz kipten herhangi biriyle çekimlenmiş bir fiil biçimidir:
okudum okumalıyım
okuyorum okusam
okurum okuyayım
okuyacağım oku
okumuşum
Yukarıdaki çekimli eylemler basit zamanlıdır. Bu fiillerin birden çok kip ve zaman bildirecek biçimde çekimlenmesine bileşik zamanlı fiil denir. Basit zamanlı fiillere ekfiilin gelmesiyle bileşik zamanlı fiil oluşur.
Bileşik zamanlı fiilleri üç grupta inceleyebiliriz:
1. Hikâye Bileşik Zaman :
Basit zamanlı bir fiile ekfiilin "idi" şekli getirilerek oluşturulur:
· Oku - yor - du - m (Bileşik zamanlı fiil)
Fiil Zaman Ekfiil Şahıs eki

Yukarıdaki fiil, şimdiki zamanın hikâyesi I. tekil kişiye göre çekimlenmiştir.

Aşağıdaki fiiller de hikâye bileşik zamanlıdır:
· Çözüyorduk —> Çözmek fiili
(Şimdiki zamanının hikâyesi I. çoğul kişi)
· Anlasaydın -> Anlamak fiili
(Dilek - şart kipinin hikâyesi II. tekil kişi)
· Sormuştunuz -> Sormak fiili
(Duyulan geçmiş zamanın hikâyesi II. çoğul
kişi)

2. Rivayet Bileşik Zamanı:
Basit zamanlı bir fiile ekfiilin "imiş" şekli getirilerek oluşturulur:
· Oku - yor - muş - sun (Bileşik zamanlı fiil)
Fiil Zaman Ekfiil Şahıs eki
Yukarıdaki fiil, şimdiki zamanın rivayeti II. tekil kişiye göre çekimlenmiştir.

Aşağıdaki fiiller de rivayet bileşik zamanlıdır :
· Çözüyormuşuz
(Şimdiki zamanın rivayeti I, çoğul kişi)
· Anlasaymışsın
(Dilek - şart kipinin rivayeti II. tekil kişi)

3. Şart Bileşik Zamanı:
Basit zamanlı bir fiile ekfiilin "ise" şekli getirilerek oluşturulur:
· Oku - y - acak - şa - n (Bileşik zamanlı fiil)
· Fiil Zaman Ekfiil Şahıs eki
Yukarıdaki fiil, gelecek zamanın koşulu, II. tekil kişiye göre çekimlenmiştir.

Aşağıdaki fiiller de koşul bileşik zaman ile çekimlenmiştir:
· Çözüyorsanız
(Şimdiki zamanın koşulu - II. çoğul kişi)
· Anlamışsak
(Duyulan geçmiş zamanın koşulu I. çoğul kişi)

ÖRNEK-6 (ÖSS-1996):
Eşyalar yerleştirilince, otobüse yolcular da bindi. Şoför beklemeksizin kontağı açtı. O sırada otobüs yazıhanesinden biri fırladı. Otobüse koşuyordu; soluk soluğa yetişti. Önümüzdeki tek boş yere oturdu. Çevresindekileri selamladı. Otobüsteki herkesi tanıyordu anlaşılan.
Bu parçada bileşik zamanlı kaç fiil vardır?
A)1 B)2 C)3 D) 4 E) 5
ÇÖZÜM:
Basit zamanlı bir fiile idi, ise, imiş ekeylemlerin-den biri getirilerek bileşik zamanlı fiil yapılır. Buna göre parçadaki çekimli fiiller: "bindi, açtı, fırladı, yetişti, oturdu, selamladı, koşuyordu ve tanıyor-du"dur. Bu fiillerden sadece "koşuyordu ve tanıyordu" bileşik zamanlıdır.
Doğru cevap (B) seçeneğidir.

FİİLDE YAPI
Fiilleri yapı bakımından üç grupta inceleyebiliriz :
1. Basit Fiiller:
Yapım eki almamış, başka sözcüklerle birleşmemiş fiillerdir:
· Birkaç soru çözdü.
· Birkaç gün önce de gelmişti.
· Çocuk, durmadan gülüyordu.


2. Türemiş Fiiller:
Basit yapılı sözcüklere yapım eklerinin getirilmesiyle elde edilen fiillere türemiş fiiller denir.
· Çocuk, etrafına bakındı.
· Havuzun içini temizledim.
· Adamın eli kanıyordu.
· Çocuğunu görünce duygulandı.


3. Bileşik Fiiller:
Birden çok sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu fiillere bileşik fiiller denir. Bileşik fiilleri oluşum ve anlam özellikleri bakımından şu gruplarda inceleyebiliriz:
a) Yardımcı Fiille Oluşan Bileşik Fiiller:
Bir yardımcı fiille ondan önce gelen ad soylu bir sözcükten oluşan sözcüklerdir. Yardımcı fiil olarak "etmek, olmak, eylemek, kılmak" gibi fiiller kullanılır:
· Bizim önerimizi o da kabul etti.
· Onun kazanacağını hissettim.
· Şarkılarıyla herkesi mest eyledi.
· Bu olaydan da söz etti.
· İçerde biz de hapsolduk.
UYARI
:
"Etmek ve olmak" sözcükleri, ad soylu bir sözcükle kalıplaşmamışsa ya da tek başına bir anlam taşıyorsa yardımcı fiil sayılmaz; bağımsız bir fiil kabul edilir:
· Bu araba yirmi bin eder.
"Etmek" sözcüğü, yardımcı fiil değil; çünkü tek başına "değer" anlamı taşımaktadır.
· Yarın erkenden orada olurum.
"Olmak" sözcüğü, bu cümlede yardımcı fiil değil; çünkü tek başına "bulunurum" anlamı taşımaktadır.
ÖRNEK - 7 (ÖSS - 1982):
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "etmek" sözcüğü yardımcı eylem olarak kullanılmamıştır?

A) Bu konuda ona ancak sen yardım edebilirsin.
B) Evde yoktuk; misafirlerimizi yolcu etmeye gitmiştik.
C) Bu ödülü çoktan hak ettiğini o da biliyordu.
D) Bu tablo sence on milyon lira eder mi?
E) Bunu, birçok kez kendisinden rica ettim.
ÇÖZÜM:
"Etmek" sözcüğü, cümlede kendinden önce gelen ad soylu bir sözcükle birleşerek bir anlam taşırsa bileşik eylem yapar. Ad soylu sözcükle ilgi kurmadan bir eylem bildirirse tek başına esas fiil olur. A'da "yardım etmek", B'de "yolcu etmek", C'de "hak etmek", E'de "rica etmek" eylemlerinde "etmek" bileşik eylem oluşturmuş ve yardımcı eylem olarak kullanılmıştır. Ancak D'de "değer, tutar" anlamında kullanıldığı için yardımcı eylem olarak kullanılmamıştır.
Doğru cevap (D) seçeneğidir.

b) Kurallı (Özel) Bileşik Fiiller:
Herhangi bir fiile getirilen "a, e, ı, i, u, ü" sesleriyle birlikte "bilmek, vermek, durmak, kalmak, yazmak" gibi fiillerin birleştirilerek yazılmasıyla oluşturulan bileşik fiillerdir.
Kurallı bileşik fiiller anlam özellikleri bakımından dört gruba ayrılır:
1. Yeterlilik Fiili:
Bir fiilin sonuna "(e) bilmek" sözcüğü getirilerek elde edilir. Eyleme "gücü yetme, başarma, ihtimal" anlamlarından birini katar:
· Bu masayı kaldırabilirim. (Gücü yetme)
· Bu sorunu çözebilirim. (Başarma)
· Bugün kar yağabilir. (İhtimal)
NOT:
Yeterlilik fiilinin olumsuz biçimi de bileşik fiil kabul edilir:
Gelebilirim > gelemem
Okuyabilir okuyamaz

2. Tezlik Fiili:
Eylemin, çabucak, hemen, kolayca yapıldığını anlatır. Bir fiilin sonuna "(i) vermek" sözcüğü getirilerek oluşturulur:
· Kitabı okuyuverdim.
· Olanları oracıkta anlatıverdi.
· Suyu getiriverdi.

3. Sürerlik Fiili:
Eylemin bir süre devam ettiğini anlatır. Fiillerin sonuna "(e) durmak, (e) kalmak, (e) gelmek" sözcüklerinin getirilmesiyle oluşur:
· Sen süredur, biz sonra geliriz.
(Sürmeye devam et.)
· Bu olaylar geçmişten süregelmiş.
(Devam ederek gelmiş.)
· Arabanın ardından bakakaldı.
(Bir süre baktı.)

4. Yaklaşma Fiili:
Fiilde anlatılan işin, oluşun yapılmasına çok az kalındığını, neredeyse gerçekleşeceğini anlatır. Bir fiilin sonuna "(e) yazmak" sözcüğü getirilerek oluşturulur:
· Merdivenlerden düşeyazdım.
(Az kalsın düşecektim.)
· Çocuk, açlıktan öleyazdı.
(Neredeyse ölecekti.)

c) Anlamca Kaynaşmış Bileşik Fiiller:
Ad soylu sözcüklerle fiillerin kimi zaman birinin kimi zaman da tümünün gerçek anlamlarından uzaklaşıp anlamca kaynaşmasıyla oluşturulan bileşik fiillerdir. Bu tür fiiller, deyimsel özellik taşıyan sözlerdir:
· Sınav günü kimseye göz açtırmadı.
· Kimse ona diş geçiremez.
· Bir daha yanlış yaparsan külahları değişiriz.
· Bu işin yürümeyeceğine sana senet veririm.
UYARI:
Aşağıdaki sözcükler de kaynaşmış bileşik fiil kabul edilir:
vazgeçti, başvurdu, öngördü, varsaydı, elverir... gibi.
TEST
1. Aşağıdakilerin hangisinde eylemin kipinde bir anlam kayması olmuştur?
A) Yarın yanınıza gelmeye çalışacağım.
B) Yazları gölgede kitap okumayı seviyorum.
C) Bize ulaşamadığı için haber verememiş.
D) Telefon açtı, bir saat sonra gelecek.
E) Buraya gelmekten vazgeçmişler.

2. Aşağıdakilerin hangisinde birden çok bileşik fiil vardır?
A) Bakakalırım giden geminin ardından
Atamam kendimi denize, dünya güzel
B) Ardından ölüme düşen başın
iki kardeş bakakalmış şaşkın
C) Gönül ne gezersin sarp kayalarda
İniver aşağı yola gidelim
D) Ben yolcuyum bugün
Nis karnavalda eğlenedursun
E) Gül ile donaltın bahçemi
Gelişin baharı getirdi bana

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylem yapısı bakımından ötekilerden farklıdır?
A) Bütün sorulan bana çözdürdü.
B) Bahçedeki ağaçları suladı.
C) Çocuk düşünce, eli kanadı.
D) Evin kapısını o kendisi boyadı.
E) Saçları iyice ağardı.

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "etmek" sözcüğü, yardımcı eylem olarak kullanılmamıştır?
A) Bu davranışı onu işinden edecek.
B) Babasını dün yolcu etti.
C) Çalışan el toprağı altın eder.
D) Bu teklifinizi o, kabul etmez.
E) Akşam, televizyondaki bu filmi seyreder.

5. Aşağıdakilerin hangisinde hem basit hem bileşik zamanlı eylem kullanılmıştır?
A) Yağız atlar kişnedi, meşin kırbaç sakladı
Bir dakika araba yerinde durakladı
B) Neden sonra sarsıldı altımda demir yaylar
Gözlerimin önünden geçti kervansaraylar
C) Gidiyordum gönlümde gurbeti duya duya
Ulukışla yolundan Orta Anadolu'ya
D) Başını kaldırarak boşluğu dinliyordu
Gökler bulutlanıyor; rüzgâr serinliyor
E) Serpilmeye başladı bir yağmur ince ince
Son yokuş noktasından düzlüğe çevrilince

6. Bir sarsıntı... Uyandım uzun süren uykudan
Geçiyordu araba yola benzer bir sudan
Karşıda hisar gibi Niğde yükseliyordu
Sağ taraftan çıngırak sesleri geliyordu
Ağır ağır önümden geçti deve kervanı
Bir kenarda göründü beldenin viran hanı

Bu dizelerde basit ve bileşik zamanlı kaç eylem kullanılmıştır?
Basit zamanlı Bileşik zamanlı
A) 1 1
B) 2 2
C) 3 3
D) 2 4
E) 4 2

7. Aşağıdakilerin hangisinde birden çok çekimli fiil yoktur?
A) Bakarım her sabah mor ufuklara Sevginin sığması zor ufuklara
B) Yağar kurşun kurşun aklıma düşer Seni hatırlatır otuz yıl önce
C) Hayale sarıldık gerçek yerine Resmi kokladık çiçek yerine
D) Dokuz aylık yolu altmış ayda çek Beş sene dolmadan doğma ha bebek
E) Aydınlığa koştum karanlık çıktı Her sevgi, her vefa bir anlık çıktı
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, eylem istek kipindedir?
A) Masrafları onlar karşılasın.
B) Bugün gelmese, yarın gelse.
C) Soruları dersin sonunda çözelim.
D) Burada her hafta yarışmalar düzenlensin.
E) Bugün erkenden işimi bitirmeliyim.

9. Ankara cayır cayır yanıyordu. Hava raporlarına göre, sıcaklık İzmir'i, Antalya'yı bile geçmişti. İşyerinden yorgun argın ayrılmıştım. Artık boşalmaya başlamış caddelerde bir iki tur attıktan sonra eve döndüm. Yürürken bir iki çift lâf edeceğim bir dostla karşılaşmamıştım.
Bu parçada bileşik zamanlı kaç fiil vardır?
A)1 B)2 C)3 D) 4 E) 5

10. "Anlattıkları şeylerin niteliğine göre fiiller; kılış fiilleri (almak, okumak, yıkamak... gibi), durum fiilleri (yatmak, oturmak, uçmak... gibi), oluş fiilleri (doymak, acıkmak, büyümek... gibi) diye adlandırılır."
Aşağıdakilerin hangisinde, yukarıda sözü edilen fiillerin tümü örneklendirilmektedir?
A) sökmek, çizmek, yeşermek
B) bakmak, yakmak, bulmak
C) yolmak, ağlamak, çürümek
D) ağlamak, oturmak, yaşlanmak
E) sararmak, yaslanmak, paslanmak

11. Türkçede bileşik eylemler, ad soylu bir sözcükle yardımcı eylemlerden oluşan öğelerdir.
Bu tanımın dışında kalan bileşik eylem, aşağıdakilerden hangisinde vardır?
A) Seni arayacağını hissettim.
B) Sabredersen başarılı olursun.
C) Kayboldu ona karşı duyduğum sevgi.
D) Bütün sevdiklerim gidiverdi bu dünyadan.
E) Bizi terk etme oğul, diyordu yaşlı kadın.

12. Aşağıdakilerin hangisinde, yapılmakta olan bir iş bildirilmektedir?
A) Uçak yarın sabah erkenden kalkıyor.
B) Misafirlerimiz üç gün sonra geliyor.
C) Bahçedeki ağaçların etrafını kazıyor.
D) O yıllarda babam askere gidiyor.
E) On yıl önce ayrılıyor, o köye yerleşiyor.

13. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi, gelecek zaman anlamı taşımamaktadır?
A) Yarın ona uğrar mısın?
B) Sabahları buraya mı gelirsin?
C) Yazılıyı sonra mı yaparsın?
D) Çocukları sonra mı getirirsin?
E) Yarın köye mi gideriz?

14. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yükleminde zaman kavramı yoktur?
A) İşinizi zamanında yapınız.
B) Hava erkenden karardı.
C) Bir daha buraya gelmez.
D) Bize de haber göndermiş..
E) Bir ay sonra yurda dönecek.


15. Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde altı çizili sözcük çekimli eylem değildir?
A) Bir çöplükte iki horoz ötmez.
B) Bir başa bir göz yeter.
C) Sakla samanı gelir zamanı.
D) Bir kılın bir örmeye faydası vardır.
E) Bin bilsen de bir bilene danış.

Cevap Anahtarı: 1)B 2)A 3)D 4)C 5)D 6)C 7)A 8)C 9)D 10)C 11)D 12)D 13)B 14)A 15)D
 

Benzer konular

Geri
Üst Alt