Britanya İngilizcesi Mi Konuşsak Yoksa Amerikan İngilizcesi Mi?

Amerikan İngilizcesi ve İngiliz İngilizcesi
Türklerin İngilizce konuşamamalarının temelinde acaba bu dilin hangi versiyonunu konuşacaklarına bir türlü karar verememiş olmaları yatıyor olabilir mi? Yani isteseler konuşurlar aslında ama hangi çeşidini konuşsunlar şimdi? Amerikan İngilizcesi konuşsalar Britanya’yı küstürebilirler. Britanya İngilizcesi konuşsalar bu sefer de Amerikalılar üzülür. En iyisi ikisini de konuşmamak. Yoksa isteseler konuşurlar, bilerek konuşmuyorlar bence.

“İngilizcenin tarihi nedir, nasıl bir dildir?” başlıklı yazıda da ayrıntılarıyla anlatmıştım. Mavi gezegende İngilizce’nin iki temel çeşidinin konuşulduğunu biliyorsunuz. Bunlar, Anglo-Saksonca’nın anavatanı olan Birleşik Krallık’ta konuşulan Britanya İngilizcesi (British English) ile Amerika Birleşik Devletleri’nde konuşulan Amerikan İngilizcesi’dir (American English). İngilizce’de bu iki çeşide ilişkin ayrım, temel olarak gramer, kelime dağarcığı ve telaffuz bakımından yapılmaktadır.

Hangi varyasyon daha yaygın?​

Salt demografik verilere bakarak, Britanya İngilizcesi’nin Birleşik Krallık’ta yaklaşık 70 milyon, Amerikan İngilizcesi’nin ise ABD’de yaklaşık 350 milyon kişi tarafından konuşulduğunu söyleyebiliriz. ABD’ye ilişkin rakamları verirken, bu ülkede İspanyolca konuşan nüfusun aynı zamanda İngilizce de konuşabildiğini varsayıyoruz. İki-dilli Kanada’da İngilizce konuşan nüfusun konuştuğu lehçenin Amerikan İngilizcesi’ne olan yakınlığı nedeniyle, Kanada’nın yaklaşık 21 milyonluk İngilizce-dilli nüfusunu da 350 milyon rakamına rahatlıkla ekleyebiliriz. Öte yandan, Avustralya ve Yeni Zelanda İngilizcelerinin Britanya İngilizcesinin nispeten ayrıştığını düşündüğümüzde bu ülkelerin toplamda yaklaşık 30 milyon olan nüfuslarını Britanya İngilizcesi kategorisine kolayca ekleyebileceğimizi söyleyemeyiz. Bununla birlikte 5 milyon nüfuslu İrlanda’da konuşulan İngilizce, belli farklılıklar bulunmakla birlikte, Amerikan İngilizcesinden çok Britanya İngilizcesi’ne yakındır.

Sonuç olarak, yeryüzünde yaklaşık 500 milyon civarında insanın anadili İngilizce’dir. Bunlardan yaklaşık 75 milyonu Britanya İngilizcesi, 370 milyonu Amerikan İngilizcesi, 30 milyonu ise Avustralya ve Yeni Zelanda İngilizcesi konuşmaktadır. Amerikan İngilizcesinin sayısal üstünlüğe sahip olduğu açıkça görülmektedir.

Rakamlar Amerikan İngilizcesi lehine. Peki kültürel ve bilimsel üstünlük bakımından durum nasıl? Günümüzde kültür, sanat, bilim, teknoloji, bilişim, spor, siyaset ve uluslararası ilişkiler bakımından ABD’nin açık ve net bir hegemonyası olduğu düşünüldüğünde, Amerikan İngilizcesinin kültürel ve bilimsel anlamda da Britanya İngilizcesi karşısında ezici bir üstünlüğe sahip olduğunu rahatlıkla ifade edebiliriz.

Geriye de bir şey kalmıyor zaten. Britanya İngilizcesi’nin sadece ve sadece İngilizce’nin anavatanında konuşuluyor olmasından kaynaklanan psikolojik bir üstünlüğü var. Üstelik bu psikolojik üstünlük meselesi de tamamen göreceli ve tartışmalı.

Amerikalılar ve İngilizler birbirlerini anlayabilirler​

Bu arada, her iki varyasyonu anadil olarak konuşanların birbirlerini rahatlıkla anlayabildiklerini unutmamak gerek. Bilgi çağında, Amerikan İngilizcesi konuşanlar ile Britanya İngilizcesi konuşanların telaffuz bakımından farklılıkları bir handikap olmaktan çoktan çıkmış durumda. Şimdilerde bu iki çeşidi konuşan insanlar, sözcüklerin iki İngilizce çeşidinde sahip olduğu farklı anlamlar hakkında muziplikler yapmakla meşguller.

Örneğin Amerikalılar, yaşlı kıtayı ziyaret ederken kendi ülkelerinde “pantolon” anlamına gelen “pants” sözcüğünün Birleşik Krallık’ta “iç çamaşırı” demek olduğunu ya da kendi ülkelerinde “popo” anlamında çekinmeden kullandıkları “fanny” sözcüğünün Britanya’da çok daha şok edici başka bir anlama geldiğini ve toplum içinde kullanılmaması gerektiğini bilerek seyahate çıkmanın önemini kavramış durumdalar, gülüp duruyorlar bu farklılıklara.

Hangisi daha zor?​

İnsanların Amerikan İngilizcesinin mi yoksa Britanya İngilizcesinin mi daha zor olduğunu, başka bir ifadeyle hangisini anlamanın ve konuşmanın daha kolay olduğunu doğal olarak merak ettiklerini biliyorum. Ne var ki, bu sorunun bilimsel kesinlik içeren bir yanıtı yok. Kimisi Amerikan İngilizcesi’ni, kimisi ise Britanya İngilizcesi’ni zor ve anlaşılmaz buluyor. Amerikan İngilizcesi hakkında “yayvan, anlaşılmaz, çok serbest, hızlı” gibi yorumlar yapanlar olduğu gibi, Britanya İngilizcesi hakkında da “kapalı, kasıntı, anlaşılmaz” gibi yorumlar yapanlar olabiliyor. Bütün bu değerlendirmeleri bilimsel olarak ıspatlamak ya da çürütmek olanaksız. Hepsi kişisel algılamalardan ibaret olduğundan, bu hususta genelgeçer analizler yapmak mümkün değil, yapanlara da itibar etmemek gerekir. İkisinden birinin diğerinden zor olduğunu kesin olarak söylemek olanaksız. Bu, tamamen İngilizce öğrenmekte olan birisinin algılamasıyla ilgili bir husustur.

Hangisini tercih etmeliyiz?​

Kişisel tavsiyem, İngilizce öğrenenlerin, bütün bu hususları göz önünde bulundurarak her bakımdan daha yaygın ve baskın olan Amerikan İngilizcesi üzerinde yoğunlaşmaları yönündedir. Diğer taraftan, hangi çeşit üzerinde yoğunlaşılırsa yoğunlaşılsın, iki varyasyonu birbirine katıp karıştırmaktan özenle kaçınılmalıdır. Bu hususta, “Sinemaya gedirem, sen de gelir misin?” başlıklı yazıyı mutlaka okumalısınız.

Sonuç olarak, iki İngilizce çeşidi arasında yapılacak bir tercih tamamen kişisel olacaktır. Ancak, kişisel tercihiniz hangisi olursa olsun, ona yoğunlaşmanızı, ancak diğer çeşidi de şeytanlaştırmamanızı, böylece bu varyasyonları bir saplantı haline getirmemenizi, öte yandan öğrenme sürecinde iki ayrı İngilizce’den unsurları birbirine katıp karıştırmamanızı, örneğin Britanya’da kullanılan kelimeleri Amerikan aksanıyla telaffuz ederek konuşmak gibi tuhaf durumlardan sakınmanızı salık veririm.