Tarih 6 Ders Notu
Arabistanda inanılan dinler : Hristiyanlı, Yahudilik, Hanifilik
Hz. Muhammed’in Annesi Amine Hatun : “ Beni Zühre Kabilesindendir.”
Medine: İlk İslam Devletinin kurulduğu şehir
Kabe : Müslümanların kıblesi olup Mekke şehrindedir.
Hicret : Hz. Muhammed’in 622 yılında Mekke’den Medine’ye göç etmesi olayına denir.
Hicaz : Arap Yarımadasında bir yer olup İslamiyet ilk bu bölgede ortaya çıkmıştır.
Harezm: Ceyhun ırmağı’nın Aral Gölü’ne döküldüğü delta bölgesine verilen coğrafi isim.
Avasım: Türklerin, Abbasiler Döneminde Bizans tehlikesine karşı, İslam Devleti’ni koruma görevi yaptıkları sınır şehirlerine verilen isim.
DÖRT HALİFE DÖNEMİ
Halife: Hz Muhammed’in ölümünden sonra yerine geçen devlet başkanı olan kişilere verilen unvan’dır.
Dört Halife Dönemi
• İslam orduları ilk kez Arabistan dışında fetihler yaptı.
• İslamiyet Afrika kıtasına yayılmaya başladı.
• Kur’an-ı Kerim kitap haline getirildi
Hz Ebubekir
• Hz Muhammet 622 yılında Mekke’den Medine’ye Hz Ebubekirle göç etmiştir.
Hz Ömer
• Müslüman Araplar ile Türkler arasında ilk ilişkiler başladı.
• Kadisiye ve Nihavent savaşları yapılmıştır.
TALAŞ SAVAŞININ SONUÇLARI
• Müslüman Araplarla Türklerin yakınlaşması.
• Türkler arasında islamiyetin yayılması.
• Çin’in Batıya ilerlemesinin önlenmesi
Malazgirt Savaşı : Türklere Anadolunun kapılarını açtı.
Bugünkü ırak sınırları içinde bulunuyor.
Türk ordusu için bir yerleşim merkezi amacıyla oluşturulan şehrin adı “Samarra”
Abbasi Devleti döneminde kurulmuştur.
BÖRİLER
• Merkezi Şam’dır.
• Atabey Tuğtekin tarafından kurulmuştur.
• Atebeyliğin diger adı Şam Atabeyliği’dir.
KARAHANLI DEVLETİ
• 840 – 1212 yılları arasında hüküm sürmüştür.
• Yağma, Karluk, Çiğil Türkleri tarafından kurulmuştur.
• Orta Asyada kurulmuştur
• “İlek Hanlar” da denilen Türk devletidir.
• Yazıda Uygur alfabesini kullanmışlardır.
• Saltuk Buğra Han döneminde islamiyeti kabul ettiler
• Saltuk Buğra Han Müslüman olduktan sonra Abdülkerim adını aldı.
• Karahanlılardaki en eski türbe örneği buğünkü Özbekistan’ın Tim şehrinde bulunan Arap Ata Türbesi’dir.
• Karahanlı Devletinin ilk başkenti Balasagun’dur
Karahanlılar kullanılan isimler
• İlek (ilig) Hanlar
• Türkistan Uyğur Hanları
• Afrasiyapoğluları
Doğu Karahanlı Devleri
• İlk Hükümdari Süleyman bin Yusuf olup ülkenin başkenti Balasağun’dur.
ALTIN ORDA DEVLETİ
• İslamiyeti Berke Han döneminde kabul etmişlerdir
BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ
• Dandanakan savaşından sonra kurulmuştur.
• Dandanakan savaşı :Büyük Selçuklu devleti ile Gazne Devleti arasında yapılmıştır
• Büyük Selçuklu devletinde kurulan atabeylikler : Salgurlular, Börioğlları, İldenizoğluları.
Oğuzlar: Büyük Selçuklu Devletini kuran Türk topluluğudur.
Salgurlular
• Büyük Selçuklu topraklarında kurulan bir atabeylik.
• Atabey Sungur tarafından kuruldu
• İran’ın güneyinde Fars bölgesinde kuruldu
• Merkezi Şiraz olmak üzere kurulan bir atabeylik
İldenizoğluları
• Atabeyliğin kurucusu Şemseddin İl-Denizdir.
• Azerbaycan’ın büyük bir bölümü ile Erran ve Cibal bölgesinin kuzeyini kapsayan Kuzeybatı İran’da kurulmuştur.
• Merkezi Tebriz kentidir.
Katvan Savaşı
• Selçuklularla Karahitaylar arasında yapılmıştır.
Pasinler Savaşı
• Büyük Selçuklular, Bizans’la yaptıkları Pasinler Savaşı sonucunda Van Gölü’nden Trabzon’a kadar olan bölgeyi hakimiyeti altına almışlardır.
Malazgirt Savaşı
• Büyük Selçuklu Devleti ile Bizans arasında yapıldı.
• Bu savaş sonunda Anadolu’nun kapıları Türklere açıldı.
• Büyük Selçuklu Devleti ve İslam Dünyası büyük bir tehlikeden kurtulmuştur.
• Haçlı ordularının kurulmasına ve Türkleri Anadolu’dan atabilmek için harekete geçmelerine neden olmuştur.
Dandanakan Savaşı
• İki Müslüman Türk devleti arasında olmuştur.
• Büyük Selçuklu Türk devletinin kuruluşunu sağlamıştır.
• Büyük Selçukluluklar açısımdam zaferle sonuçlanmıştır
BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ YIKILIŞINA ETKEN NEDENLER
• Şahzadelerin ayaklanmaları
• Atabeylerin bağımsızlıkları ilan etmeleri
• Türkmenlerin küstürülmesi
• Batınilerin bölücü faaliyetleri
• Merkezi otoriterin zayıflaması
ANADOLU SELÇUKLULARI
• Kutamışoğlu Süleyman Şah tarafından merkezi İznik olmak üzere kurulan devlet’dir
SURİYE SELÇUKLULARI
• Devlet merkezi Şam’dır.
Büyük Selçuklu Devletinin yıkılış nedenleri
• Şahzadelerin ayaklanmaları
• Merkezi otoritenin zayıflaması
• Batınilerin bölücü faaliyetleri
MOĞOL İMPARATORLUĞU
• Başkenti Karakum şehri
Kubilay Hanlığı : Türkleşme ve İslamlaşma olmamıştır.
Karluklular : İslamiyeti ik kabul eden Türk topluluğu
Türğiş Devleti
• Müslim b. Sait komutasındaki Arap kuvvetlerini Semerkant da çekilmeye mecbur eden Su-lu Han Türğiş devletinin başındaydı.
Kutadğu Bilig
• Yazarı: Yusuf Has Hacip
• “Mutluluk veren bilği” anlamına gelir
• İlk İslami Türkçe eserdir
Cami-üt Tevarih
• Yazarı: İlhanlı Vezirlerinden Reşidüddin
• İçeriği Tarih’dir
Şehname
• Yazarı : Firdevsi
• İran – Turan savaşlarını anlatan kitap
Divan-ı Lugat’ı Türk : Kaşgarlı Mahmut
Atabetül Hakayık : Edip Ahmet Yükneki
Divan-ı Hikmet : Hoca Ahmet Yesevi
Siyasetname : Nizamımülmülk
Ahir zaman kitabı: Hakim Süleyman Ata
Tarih-i Yemin: Utb-i
Tac – Taht – Hil’at : Türk – İslam Devletlerinde hükümdarların kullandıkları hakimiyet
sembollerindendir.
Hükümdar: Türk-İslam devletlerinde ordunun sefer emrini veren kişi.
Camedar: Karahanlılarda hükümdarın elbiselerini koruyup hazırlayan saray görevlisidir.
Mihmandar: Memlüklülerde Sultana gelen elçileri ve diğer misafirleri karşılayarak onlarla ilgilenen devlet görevlilerine verilen isim.
Yasun: Moğollarda Aileye verilen isimdir.
Töre: İlk Türk devletlerinde sosyal hayatı düzenleyen ve yazılı olmayan kurallara denir
Darü’l-Hikme: Fatımilerin, dailer yetiştirip Şiiliği yaymak için açtıkları yüksek okullara verilen isimdir.
Kelile ve Dimme: “ İlhanlılar İslamiyete girdikten sonra Müslüman-Hint hikayeleri olan Kelile ve Dimme adlı eseri Moğolcaya tercüme etmişlerdir.
Haniflik: Hz İbrahim’in dininden olanları vasıflandırmak için kullanılırdı.
Arz Divan-ı: Büyük Selçuklu Devletinde ordu ve askerlikle ilgili işlere bakardı.
Divan-ı işraf : Büyük Selçuklu devletin mali ve idari işlerini teftiş eden divan
İnşa Divanı : Hükümdarın ve Devletin tüm yazışmalarına bakan divandır.
• Hükümdarın imzası yerine geçen tuğrayı kullanma hakkına sahiptir.
• Divanın başkanlığına tuğrai denir
Müstevhi Divanı: Büyük Selçuklu Devletinde devletin mali işlerine bakan divan.
Büyük Selçuklu Devletinde taşra teşkilatında yer alan görevliler: Muhtesip, Amil, Şıhne
Celali Takvim: Büyük Selçuklu Hükümdarı Melihşah adına düzenlenmiştir. Bu takvimi Ömer Hayam ve zamanın bilim adamları düzenlemiştir.
Atabey: Selçuklularda, vali olarak tayin edilen şehzadelerin yanına onları eğitmek için gönderilen yaşlı ve tecrübeli devlet adamlarına verilen isimdir.
Kadıy-ı Leşker: Selçuklu ordu kadısına verilen isim.
Cizye: Selçuklularda Müslüman olmayan halktan devletin korunmasına karşılık alınan baş vergisine verilen isimdir.
İkta: Mülkiyeti Devlete ait olan toprakların gelirinin hizmet karşılığı olarak verilmesi
Kervansaray: Karahanlılar döneminde ana yollar üzerine Ribat adıyla kurulmuştur.
Selçuklulardaki adı ise Kervansaray dır
Dinar : Selçukluların altın paraya verdiği isimdir.
Fetret Devri: Büyük Selçuklu Hükümdarı Melihşah ölümü üzerine fetret devrine girdi.
Selçuklular döneminde ilk medrese Tuğrul Bey tarafından Nişabur’ da yapıldı
Haraci Arazi : Büyük Selçuklu Devletinde, Müslüman olmayan halkın elinde bulundurduğu araziye denir.
Emir-i Kebir : Memlüklülerde bulunan önemli memurluklardan “BAŞ KOMUTANLIK” dır
Emir-i Ahur: Memlüklülerde Sultanın Atlarından sorumlu görevli.
Emir-i Meclis: Memlüklülerde Sultanın protokol görevlisi
Nakübülceyş: Memlüklülerde törenlerde ve yoklamalarda askerlerin düzenleri ile kıyafetlerden sorumlu kişi.
Ulak: Türk-İslam Devletlerinde, vilayetlerde bulunan posta teşkilatı görevlilerine verilen isim
Arrade : Ağır silahlar gurubunda bir silahtır.
Daraga: Timurlarda şehir ve bölgelerin idari ve askeri işlerinden sorumlu görevlilere verilen isimdir.
Güherçile : Babür Devleti’nin gözde ihracat maddesi olan o dönemde barut yapımında kullanılan bir madde.
Sadr: Babürlülerde din işlerine bakan görevliye verilen isim
Tac Mahal : Bu mimari eser Babürlülere aittir.
Süyurgal: Babürlülerde alimlere, şeyhlere ve yoksullara verilen topraklara verilen isimdir.
Timur Döneminde yetişmiş şairler: Ali Şir Nevai, Lütfi, Hüseyin Baykara
Çağatayca : Timurlar döneminden itibaren meydana gelen Türk yazı dili’dir
I.Selim: Dulkadiroğluları Beyliğinin hakimiyetine son veren Osmanlı Padişahıdır.
Nizamülmülk: İkta sistemini uygulayarak toprak yönetiminde ilerleme sağlayan Selçuklu veziridir.
Ömer Hayam
• Büyük Selçuklu Döneminde yaşamış ünlü bir şair ve bilim adamıdır
• Sultan Melihşah adına “Takvim-i Celali” yi hazırlayan heyette çalışmıştır.
• Muhammed Beyhaki ile birlikte cebir ve geometri konularında önemli eserler yazmıştır.
Hülagü Han: Alamut Kalesi’ni ele geçirerek Batınileri dağıtan İlhanlı hükümdarı
Gazneli Mahmut :
• Türk tarihinde ilk defa SULTAN ünvanını aldı
• Günümüzde pek çok Müslümanın yaşadığı Hindistan’da, İslamiyet’in yayılmasına öncülük eden Türk hükümdarıdır.
İbn-i Sina : İç hastaklıklarda bedeni parmakla sertçe yoklayarak teşhis etme tekniğini bulan bilim adamıdır.
• 980 yılında Mavereünnehir’de doğmuştur.
• Avrupa’da “Avicenna” diye tanınmıştır.
• Tıp, matematik, fizik, mantık, astronomi, ahlak, felsefe, botanik, zooloji, konularında iki yüzden fazla eser vermiştir.
• Yazdığı “El- Kanun fi’t Tıp” adlı eseri, Avrupa ünüversitelerinde yıllarca ders kitabı olarak okutulmuştur.
Kafur : İhşit Muhammed’in yanında yetiştirdiği, devlet yönetiminde deneyimlerinden yararlandığı ve ölümü sonrasında çocuklarına saltanat naibi olarak atadığı sağdık kölesidir.
Tolunoğlu Ahmet : Bağdat’ın güçlü emirlerinden biri olan Bayık Bey , Mısır’a vali olarak tayin edilince, yerine naib olarak gönderilmiştir.
Saltuk Buğra Han: İslamiyeti kabul ettikten sonra “Abdulkerim” adını alan Türk hükümdarı.
Kubbettin Muhammed: Büyük Selçuklu Hükümdarı Berkyaruk , Harzem valisi Anuş Teğin‘ in ölümü sonrasında Harzem valiliğine atanmıştır.
Selahaddin Eyubi : Kudüs kralı ile yaptığı Hıttin savaşını kazanarak kudüs’ü haçlıların elinden kurtaran hükümdar.
Farabi : Ariston’un fikirlerini en iyi şekilde açıkladığı için, kendisine ikinci öğretmen anlamında “muallim-i sani” adı verilen Türk İslam bilğinidir.
El-Hakim: Şii akidesini insanlara yayma amacıyla Kahire’ de açılan Darü-l Hikme adındaki medrese Fatımi halifelesi El-Hakim döneminde açılmıştır
Ali Şir Nevai: Timurlar dönemide yazdığı Muhakemet’ül Lugateyn isimli eserinde Türkçenin Farstçadan üstün olduğunu ispatlamaya çalışan şair.
Alp Arslan: Asla zaptedilemez denilen Ani Kalesini fetih ettiği için halife tarafından kendisine “Ebül Feth” ünvanı verilen Büyük Selçuklu sultanıdır.
Tuğrul Bey: Büyük Selçuklu Devletin’de Dandanakan Savaşı’ndan sonra Abbasi Halifesi Kaim Biemrillah’ dan “Doğunun ve Batının” Sultan ünvanını almıştır.
Behram Şah: Selçukluların Horasan Meliki Sancar’ın yardımını alarak Gazne tahtına çıkabilmiştir.
Safevi: Babür Şah’ı, Timur Devletini yeniden kurma faaliyetleri sırasında Özbeklere karşı destekleyen devletdir.
Tarma Şirin :Çağatay Hanlarından olup onun dönemde İslamiyat resmi din oldu.
Ali Kuşçu
• Ünlü Bilgin Uluğ Bey’in öğrencisidir.
• Matematik ve Astronomi alanlarında çalışmıştır.
• Fatih Sultan Mehmet’in hizmetinde bulunmuştur.
Farabi
• 870 – 950 yılları arasında yaşadı
• Felsefe, Mantık, Matematik, Astronomi, Siyaset, Tıp, Fizik ve Müzik alanlarında çalıştı
• Bilimleri ilk kez sınıflandırdı.
• Müzik aletleri yapımında gerekli kuralları buldu.
Harzemi
9. yüzyılda yaşamış büyük bir matematikçi ve filozoftur.
Bağdat’taki Beytü’l Hikme’de yöneticilik yapmıştır.
Ünlü eserlerinden biri “Kitabü’l Cebir Ve’l Mukabele” dir.
Harzemi: Matematik
Biruni: Coğrafya
Farabi: Felsefe
Hoca Ahmet Yesevi: İlk Mutasavvıf
TİMUR
• Barlas boyuna mensuptur.
• 1336 yılında Keş şehrinde doğmuştur.
• Timur tahta çıktığında ilk seferini Harzem bölgesine yapmıştır.
• Osmanlı Hükümdarı Yıldırım Beyazıt ile çağdaştır.
• Timur Devletinin kurucusu Timur’un türbesi Semerkantdadır.
TimurDevleti Hükümdarı Uluğ Bey “Yıldızların Fihrist Cetvelleri” adlı eseri yazmıştır.
Otrar valisi İnalcık’ın , Moğol kervanını casuslukla suçlayıp öldürmesi Harzemşahlılarla Moğolların arasını açmıştır.
Otrar Faciası : Moğol Devleti ile Harzemşahlar Devleti arasında savaşa neden olmuştur.
Talas Savaşının sonuçları
• Müslüman Araplarla Türklerin yakınlaşması
• Çin’in batıya ilerlemesinin önlenmesi
• Türkler arasında İslamiyet’in yayılması
• Araplar Çinlilerden kağıt üretimini öğrendi.
• Orta Asya’nın Çinlileşmesinin önüne geçildi
Samanogluları Devleti
• Toprakları Karahanlı ve Gazneliler Devleti arasında paylaşıldı
Gazneliler
• Gazneliler Gurlular tarafından yıkılmıştır.
• Gazne Devletinin kurulduğu Gazne kenti Bugünkü Afkanistandadır.
• Gazne Hükümdarı Sultan Mahmut Hindistan üzerine 17 sefer düzenledi.
• Hindistan’da İslamiyetin yayılıp kökleşmesinde önemli rol oynayan Türk – İslam devletidir.
Fatımi Devleti
• Fatımi devleti adını Hz Muhammed’in kızı Hz Fatma’ dan almaktadır
• Tunus’da kurulmuştur.
• Kurucusu Ebu Muhammet Ubeydullah tarafından kurulmuştur.
Babür Devleti
• Delhi Türk sultanlığından sonra Hindistan’da kurulan ikinci Türk devletidir.
• “Hatt-ı Baburi” adı verilen yazıyı icat eden Babür hükümdarı Babür Şah’dır
Memlüklüler
• Memlüklülerde hükümdarlık babadan oğla geçmezdi.
• Eyyübilerin yıkılmasıyla aynı topraklar üzerine kurulan yeni bir devlettir.
• Hükümdarları Baybars, Atabey, Kansu Gavri
• Moğolları yenilgiye uğratarak Mısıra girmelerini önlemiştir.
• Ön Asya’da Moğolları yenebilen tek Türk devletidir.
• Memlük-Osmanlı ilişkileri ilk defa Fatih Sultan Mehmet döneminde bozulmuştur.
• Mercidamık ve Ridaniye savaşı Osmanlı ve Memlüklüler arasında olmuştur.
• Yavuz Sultan Selim Memlük Devleti hakimiyetine son vermiştir.
Türk Memlüklüleri : Tarihte, Memlük Deleti’nin kuruluşundan 1382 yılına kadarki dönemi için kullanılan ismidir.
Mısırda kurulan ilk İslam – Türk Devletleri : Tolunoğluları ve ihşioğluları
Harzemşahlar Devleti
.
• Hindistan’da İslamiyet’in yayılıp kökleşmesinde önemli rol oynamıştır.
• Hükümdarı Sultan Mahmut’a “sultan” unvanı Abbasi halifesi tarafından verilmiştir.
• Yassı Çimen Savaşı Harzemşahların yıkılmasında etkili olmuştur.
Tolunogluları,
• Mısır ve Suriye’ de kurulmuştur.
• Mısırda Türk hakimiyetinin öncüsü olan İlk Müslüman-Türk devletidir.
• Devletin kurucusu Tolunoğlu Ahmet’dir
İhşidoğlulurı
• Kurucusu Muhammet bin Toğaç’tır.
• Mısırda kurulmuş ikinci Türk İslam Devletidir.
• Fatımiler, halifeleri El-Mu’izz Döneminde ihşidioğlularının Mısırdaki hakimiyetine son vermişlerdir.
Arabistanda inanılan dinler : Hristiyanlı, Yahudilik, Hanifilik
Hz. Muhammed’in Annesi Amine Hatun : “ Beni Zühre Kabilesindendir.”
Medine: İlk İslam Devletinin kurulduğu şehir
Kabe : Müslümanların kıblesi olup Mekke şehrindedir.
Hicret : Hz. Muhammed’in 622 yılında Mekke’den Medine’ye göç etmesi olayına denir.
Hicaz : Arap Yarımadasında bir yer olup İslamiyet ilk bu bölgede ortaya çıkmıştır.
Harezm: Ceyhun ırmağı’nın Aral Gölü’ne döküldüğü delta bölgesine verilen coğrafi isim.
Avasım: Türklerin, Abbasiler Döneminde Bizans tehlikesine karşı, İslam Devleti’ni koruma görevi yaptıkları sınır şehirlerine verilen isim.
DÖRT HALİFE DÖNEMİ
Halife: Hz Muhammed’in ölümünden sonra yerine geçen devlet başkanı olan kişilere verilen unvan’dır.
Dört Halife Dönemi
• İslam orduları ilk kez Arabistan dışında fetihler yaptı.
• İslamiyet Afrika kıtasına yayılmaya başladı.
• Kur’an-ı Kerim kitap haline getirildi
Hz Ebubekir
• Hz Muhammet 622 yılında Mekke’den Medine’ye Hz Ebubekirle göç etmiştir.
Hz Ömer
• Müslüman Araplar ile Türkler arasında ilk ilişkiler başladı.
• Kadisiye ve Nihavent savaşları yapılmıştır.
TALAŞ SAVAŞININ SONUÇLARI
• Müslüman Araplarla Türklerin yakınlaşması.
• Türkler arasında islamiyetin yayılması.
• Çin’in Batıya ilerlemesinin önlenmesi
Malazgirt Savaşı : Türklere Anadolunun kapılarını açtı.
Bugünkü ırak sınırları içinde bulunuyor.
Türk ordusu için bir yerleşim merkezi amacıyla oluşturulan şehrin adı “Samarra”
Abbasi Devleti döneminde kurulmuştur.
BÖRİLER
• Merkezi Şam’dır.
• Atabey Tuğtekin tarafından kurulmuştur.
• Atebeyliğin diger adı Şam Atabeyliği’dir.
KARAHANLI DEVLETİ
• 840 – 1212 yılları arasında hüküm sürmüştür.
• Yağma, Karluk, Çiğil Türkleri tarafından kurulmuştur.
• Orta Asyada kurulmuştur
• “İlek Hanlar” da denilen Türk devletidir.
• Yazıda Uygur alfabesini kullanmışlardır.
• Saltuk Buğra Han döneminde islamiyeti kabul ettiler
• Saltuk Buğra Han Müslüman olduktan sonra Abdülkerim adını aldı.
• Karahanlılardaki en eski türbe örneği buğünkü Özbekistan’ın Tim şehrinde bulunan Arap Ata Türbesi’dir.
• Karahanlı Devletinin ilk başkenti Balasagun’dur
Karahanlılar kullanılan isimler
• İlek (ilig) Hanlar
• Türkistan Uyğur Hanları
• Afrasiyapoğluları
Doğu Karahanlı Devleri
• İlk Hükümdari Süleyman bin Yusuf olup ülkenin başkenti Balasağun’dur.
ALTIN ORDA DEVLETİ
• İslamiyeti Berke Han döneminde kabul etmişlerdir
BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ
• Dandanakan savaşından sonra kurulmuştur.
• Dandanakan savaşı :Büyük Selçuklu devleti ile Gazne Devleti arasında yapılmıştır
• Büyük Selçuklu devletinde kurulan atabeylikler : Salgurlular, Börioğlları, İldenizoğluları.
Oğuzlar: Büyük Selçuklu Devletini kuran Türk topluluğudur.
Salgurlular
• Büyük Selçuklu topraklarında kurulan bir atabeylik.
• Atabey Sungur tarafından kuruldu
• İran’ın güneyinde Fars bölgesinde kuruldu
• Merkezi Şiraz olmak üzere kurulan bir atabeylik
İldenizoğluları
• Atabeyliğin kurucusu Şemseddin İl-Denizdir.
• Azerbaycan’ın büyük bir bölümü ile Erran ve Cibal bölgesinin kuzeyini kapsayan Kuzeybatı İran’da kurulmuştur.
• Merkezi Tebriz kentidir.
Katvan Savaşı
• Selçuklularla Karahitaylar arasında yapılmıştır.
Pasinler Savaşı
• Büyük Selçuklular, Bizans’la yaptıkları Pasinler Savaşı sonucunda Van Gölü’nden Trabzon’a kadar olan bölgeyi hakimiyeti altına almışlardır.
Malazgirt Savaşı
• Büyük Selçuklu Devleti ile Bizans arasında yapıldı.
• Bu savaş sonunda Anadolu’nun kapıları Türklere açıldı.
• Büyük Selçuklu Devleti ve İslam Dünyası büyük bir tehlikeden kurtulmuştur.
• Haçlı ordularının kurulmasına ve Türkleri Anadolu’dan atabilmek için harekete geçmelerine neden olmuştur.
Dandanakan Savaşı
• İki Müslüman Türk devleti arasında olmuştur.
• Büyük Selçuklu Türk devletinin kuruluşunu sağlamıştır.
• Büyük Selçukluluklar açısımdam zaferle sonuçlanmıştır
BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ YIKILIŞINA ETKEN NEDENLER
• Şahzadelerin ayaklanmaları
• Atabeylerin bağımsızlıkları ilan etmeleri
• Türkmenlerin küstürülmesi
• Batınilerin bölücü faaliyetleri
• Merkezi otoriterin zayıflaması
ANADOLU SELÇUKLULARI
• Kutamışoğlu Süleyman Şah tarafından merkezi İznik olmak üzere kurulan devlet’dir
SURİYE SELÇUKLULARI
• Devlet merkezi Şam’dır.
Büyük Selçuklu Devletinin yıkılış nedenleri
• Şahzadelerin ayaklanmaları
• Merkezi otoritenin zayıflaması
• Batınilerin bölücü faaliyetleri
MOĞOL İMPARATORLUĞU
• Başkenti Karakum şehri
Kubilay Hanlığı : Türkleşme ve İslamlaşma olmamıştır.
Karluklular : İslamiyeti ik kabul eden Türk topluluğu
Türğiş Devleti
• Müslim b. Sait komutasındaki Arap kuvvetlerini Semerkant da çekilmeye mecbur eden Su-lu Han Türğiş devletinin başındaydı.
Kutadğu Bilig
• Yazarı: Yusuf Has Hacip
• “Mutluluk veren bilği” anlamına gelir
• İlk İslami Türkçe eserdir
Cami-üt Tevarih
• Yazarı: İlhanlı Vezirlerinden Reşidüddin
• İçeriği Tarih’dir
Şehname
• Yazarı : Firdevsi
• İran – Turan savaşlarını anlatan kitap
Divan-ı Lugat’ı Türk : Kaşgarlı Mahmut
Atabetül Hakayık : Edip Ahmet Yükneki
Divan-ı Hikmet : Hoca Ahmet Yesevi
Siyasetname : Nizamımülmülk
Ahir zaman kitabı: Hakim Süleyman Ata
Tarih-i Yemin: Utb-i
Tac – Taht – Hil’at : Türk – İslam Devletlerinde hükümdarların kullandıkları hakimiyet
sembollerindendir.
Hükümdar: Türk-İslam devletlerinde ordunun sefer emrini veren kişi.
Camedar: Karahanlılarda hükümdarın elbiselerini koruyup hazırlayan saray görevlisidir.
Mihmandar: Memlüklülerde Sultana gelen elçileri ve diğer misafirleri karşılayarak onlarla ilgilenen devlet görevlilerine verilen isim.
Yasun: Moğollarda Aileye verilen isimdir.
Töre: İlk Türk devletlerinde sosyal hayatı düzenleyen ve yazılı olmayan kurallara denir
Darü’l-Hikme: Fatımilerin, dailer yetiştirip Şiiliği yaymak için açtıkları yüksek okullara verilen isimdir.
Kelile ve Dimme: “ İlhanlılar İslamiyete girdikten sonra Müslüman-Hint hikayeleri olan Kelile ve Dimme adlı eseri Moğolcaya tercüme etmişlerdir.
Haniflik: Hz İbrahim’in dininden olanları vasıflandırmak için kullanılırdı.
Arz Divan-ı: Büyük Selçuklu Devletinde ordu ve askerlikle ilgili işlere bakardı.
Divan-ı işraf : Büyük Selçuklu devletin mali ve idari işlerini teftiş eden divan
İnşa Divanı : Hükümdarın ve Devletin tüm yazışmalarına bakan divandır.
• Hükümdarın imzası yerine geçen tuğrayı kullanma hakkına sahiptir.
• Divanın başkanlığına tuğrai denir
Müstevhi Divanı: Büyük Selçuklu Devletinde devletin mali işlerine bakan divan.
Büyük Selçuklu Devletinde taşra teşkilatında yer alan görevliler: Muhtesip, Amil, Şıhne
Celali Takvim: Büyük Selçuklu Hükümdarı Melihşah adına düzenlenmiştir. Bu takvimi Ömer Hayam ve zamanın bilim adamları düzenlemiştir.
Atabey: Selçuklularda, vali olarak tayin edilen şehzadelerin yanına onları eğitmek için gönderilen yaşlı ve tecrübeli devlet adamlarına verilen isimdir.
Kadıy-ı Leşker: Selçuklu ordu kadısına verilen isim.
Cizye: Selçuklularda Müslüman olmayan halktan devletin korunmasına karşılık alınan baş vergisine verilen isimdir.
İkta: Mülkiyeti Devlete ait olan toprakların gelirinin hizmet karşılığı olarak verilmesi
Kervansaray: Karahanlılar döneminde ana yollar üzerine Ribat adıyla kurulmuştur.
Selçuklulardaki adı ise Kervansaray dır
Dinar : Selçukluların altın paraya verdiği isimdir.
Fetret Devri: Büyük Selçuklu Hükümdarı Melihşah ölümü üzerine fetret devrine girdi.
Selçuklular döneminde ilk medrese Tuğrul Bey tarafından Nişabur’ da yapıldı
Haraci Arazi : Büyük Selçuklu Devletinde, Müslüman olmayan halkın elinde bulundurduğu araziye denir.
Emir-i Kebir : Memlüklülerde bulunan önemli memurluklardan “BAŞ KOMUTANLIK” dır
Emir-i Ahur: Memlüklülerde Sultanın Atlarından sorumlu görevli.
Emir-i Meclis: Memlüklülerde Sultanın protokol görevlisi
Nakübülceyş: Memlüklülerde törenlerde ve yoklamalarda askerlerin düzenleri ile kıyafetlerden sorumlu kişi.
Ulak: Türk-İslam Devletlerinde, vilayetlerde bulunan posta teşkilatı görevlilerine verilen isim
Arrade : Ağır silahlar gurubunda bir silahtır.
Daraga: Timurlarda şehir ve bölgelerin idari ve askeri işlerinden sorumlu görevlilere verilen isimdir.
Güherçile : Babür Devleti’nin gözde ihracat maddesi olan o dönemde barut yapımında kullanılan bir madde.
Sadr: Babürlülerde din işlerine bakan görevliye verilen isim
Tac Mahal : Bu mimari eser Babürlülere aittir.
Süyurgal: Babürlülerde alimlere, şeyhlere ve yoksullara verilen topraklara verilen isimdir.
Timur Döneminde yetişmiş şairler: Ali Şir Nevai, Lütfi, Hüseyin Baykara
Çağatayca : Timurlar döneminden itibaren meydana gelen Türk yazı dili’dir
I.Selim: Dulkadiroğluları Beyliğinin hakimiyetine son veren Osmanlı Padişahıdır.
Nizamülmülk: İkta sistemini uygulayarak toprak yönetiminde ilerleme sağlayan Selçuklu veziridir.
Ömer Hayam
• Büyük Selçuklu Döneminde yaşamış ünlü bir şair ve bilim adamıdır
• Sultan Melihşah adına “Takvim-i Celali” yi hazırlayan heyette çalışmıştır.
• Muhammed Beyhaki ile birlikte cebir ve geometri konularında önemli eserler yazmıştır.
Hülagü Han: Alamut Kalesi’ni ele geçirerek Batınileri dağıtan İlhanlı hükümdarı
Gazneli Mahmut :
• Türk tarihinde ilk defa SULTAN ünvanını aldı
• Günümüzde pek çok Müslümanın yaşadığı Hindistan’da, İslamiyet’in yayılmasına öncülük eden Türk hükümdarıdır.
İbn-i Sina : İç hastaklıklarda bedeni parmakla sertçe yoklayarak teşhis etme tekniğini bulan bilim adamıdır.
• 980 yılında Mavereünnehir’de doğmuştur.
• Avrupa’da “Avicenna” diye tanınmıştır.
• Tıp, matematik, fizik, mantık, astronomi, ahlak, felsefe, botanik, zooloji, konularında iki yüzden fazla eser vermiştir.
• Yazdığı “El- Kanun fi’t Tıp” adlı eseri, Avrupa ünüversitelerinde yıllarca ders kitabı olarak okutulmuştur.
Kafur : İhşit Muhammed’in yanında yetiştirdiği, devlet yönetiminde deneyimlerinden yararlandığı ve ölümü sonrasında çocuklarına saltanat naibi olarak atadığı sağdık kölesidir.
Tolunoğlu Ahmet : Bağdat’ın güçlü emirlerinden biri olan Bayık Bey , Mısır’a vali olarak tayin edilince, yerine naib olarak gönderilmiştir.
Saltuk Buğra Han: İslamiyeti kabul ettikten sonra “Abdulkerim” adını alan Türk hükümdarı.
Kubbettin Muhammed: Büyük Selçuklu Hükümdarı Berkyaruk , Harzem valisi Anuş Teğin‘ in ölümü sonrasında Harzem valiliğine atanmıştır.
Selahaddin Eyubi : Kudüs kralı ile yaptığı Hıttin savaşını kazanarak kudüs’ü haçlıların elinden kurtaran hükümdar.
Farabi : Ariston’un fikirlerini en iyi şekilde açıkladığı için, kendisine ikinci öğretmen anlamında “muallim-i sani” adı verilen Türk İslam bilğinidir.
El-Hakim: Şii akidesini insanlara yayma amacıyla Kahire’ de açılan Darü-l Hikme adındaki medrese Fatımi halifelesi El-Hakim döneminde açılmıştır
Ali Şir Nevai: Timurlar dönemide yazdığı Muhakemet’ül Lugateyn isimli eserinde Türkçenin Farstçadan üstün olduğunu ispatlamaya çalışan şair.
Alp Arslan: Asla zaptedilemez denilen Ani Kalesini fetih ettiği için halife tarafından kendisine “Ebül Feth” ünvanı verilen Büyük Selçuklu sultanıdır.
Tuğrul Bey: Büyük Selçuklu Devletin’de Dandanakan Savaşı’ndan sonra Abbasi Halifesi Kaim Biemrillah’ dan “Doğunun ve Batının” Sultan ünvanını almıştır.
Behram Şah: Selçukluların Horasan Meliki Sancar’ın yardımını alarak Gazne tahtına çıkabilmiştir.
Safevi: Babür Şah’ı, Timur Devletini yeniden kurma faaliyetleri sırasında Özbeklere karşı destekleyen devletdir.
Tarma Şirin :Çağatay Hanlarından olup onun dönemde İslamiyat resmi din oldu.
Ali Kuşçu
• Ünlü Bilgin Uluğ Bey’in öğrencisidir.
• Matematik ve Astronomi alanlarında çalışmıştır.
• Fatih Sultan Mehmet’in hizmetinde bulunmuştur.
Farabi
• 870 – 950 yılları arasında yaşadı
• Felsefe, Mantık, Matematik, Astronomi, Siyaset, Tıp, Fizik ve Müzik alanlarında çalıştı
• Bilimleri ilk kez sınıflandırdı.
• Müzik aletleri yapımında gerekli kuralları buldu.
Harzemi
9. yüzyılda yaşamış büyük bir matematikçi ve filozoftur.
Bağdat’taki Beytü’l Hikme’de yöneticilik yapmıştır.
Ünlü eserlerinden biri “Kitabü’l Cebir Ve’l Mukabele” dir.
Harzemi: Matematik
Biruni: Coğrafya
Farabi: Felsefe
Hoca Ahmet Yesevi: İlk Mutasavvıf
TİMUR
• Barlas boyuna mensuptur.
• 1336 yılında Keş şehrinde doğmuştur.
• Timur tahta çıktığında ilk seferini Harzem bölgesine yapmıştır.
• Osmanlı Hükümdarı Yıldırım Beyazıt ile çağdaştır.
• Timur Devletinin kurucusu Timur’un türbesi Semerkantdadır.
TimurDevleti Hükümdarı Uluğ Bey “Yıldızların Fihrist Cetvelleri” adlı eseri yazmıştır.
Otrar valisi İnalcık’ın , Moğol kervanını casuslukla suçlayıp öldürmesi Harzemşahlılarla Moğolların arasını açmıştır.
Otrar Faciası : Moğol Devleti ile Harzemşahlar Devleti arasında savaşa neden olmuştur.
Talas Savaşının sonuçları
• Müslüman Araplarla Türklerin yakınlaşması
• Çin’in batıya ilerlemesinin önlenmesi
• Türkler arasında İslamiyet’in yayılması
• Araplar Çinlilerden kağıt üretimini öğrendi.
• Orta Asya’nın Çinlileşmesinin önüne geçildi
Samanogluları Devleti
• Toprakları Karahanlı ve Gazneliler Devleti arasında paylaşıldı
Gazneliler
• Gazneliler Gurlular tarafından yıkılmıştır.
• Gazne Devletinin kurulduğu Gazne kenti Bugünkü Afkanistandadır.
• Gazne Hükümdarı Sultan Mahmut Hindistan üzerine 17 sefer düzenledi.
• Hindistan’da İslamiyetin yayılıp kökleşmesinde önemli rol oynayan Türk – İslam devletidir.
Fatımi Devleti
• Fatımi devleti adını Hz Muhammed’in kızı Hz Fatma’ dan almaktadır
• Tunus’da kurulmuştur.
• Kurucusu Ebu Muhammet Ubeydullah tarafından kurulmuştur.
Babür Devleti
• Delhi Türk sultanlığından sonra Hindistan’da kurulan ikinci Türk devletidir.
• “Hatt-ı Baburi” adı verilen yazıyı icat eden Babür hükümdarı Babür Şah’dır
Memlüklüler
• Memlüklülerde hükümdarlık babadan oğla geçmezdi.
• Eyyübilerin yıkılmasıyla aynı topraklar üzerine kurulan yeni bir devlettir.
• Hükümdarları Baybars, Atabey, Kansu Gavri
• Moğolları yenilgiye uğratarak Mısıra girmelerini önlemiştir.
• Ön Asya’da Moğolları yenebilen tek Türk devletidir.
• Memlük-Osmanlı ilişkileri ilk defa Fatih Sultan Mehmet döneminde bozulmuştur.
• Mercidamık ve Ridaniye savaşı Osmanlı ve Memlüklüler arasında olmuştur.
• Yavuz Sultan Selim Memlük Devleti hakimiyetine son vermiştir.
Türk Memlüklüleri : Tarihte, Memlük Deleti’nin kuruluşundan 1382 yılına kadarki dönemi için kullanılan ismidir.
Mısırda kurulan ilk İslam – Türk Devletleri : Tolunoğluları ve ihşioğluları
Harzemşahlar Devleti
.
• Hindistan’da İslamiyet’in yayılıp kökleşmesinde önemli rol oynamıştır.
• Hükümdarı Sultan Mahmut’a “sultan” unvanı Abbasi halifesi tarafından verilmiştir.
• Yassı Çimen Savaşı Harzemşahların yıkılmasında etkili olmuştur.
Tolunogluları,
• Mısır ve Suriye’ de kurulmuştur.
• Mısırda Türk hakimiyetinin öncüsü olan İlk Müslüman-Türk devletidir.
• Devletin kurucusu Tolunoğlu Ahmet’dir
İhşidoğlulurı
• Kurucusu Muhammet bin Toğaç’tır.
• Mısırda kurulmuş ikinci Türk İslam Devletidir.
• Fatımiler, halifeleri El-Mu’izz Döneminde ihşidioğlularının Mısırdaki hakimiyetine son vermişlerdir.
