Antik Roma’da Kadın Gladyatörler Var mıydı?

Antik Roma’da kadın gladyatörlerin cesur mücadelelerine dair nadir kanıtlar, bu savaşçıların ilginç hikayelerini gün yüzüne çıkarıyor.


British Müzesi’nde bulunan, miğfersiz iki kadın gladyatörü tasvir eden mermer rölyef. C: British Museum

British Müzesi’nde yer alan antik bir mermer kabartma, kılıç ve kalkanlarla savaşan iki gladyatörü tasvir ediyor. Bu, antik Roma’dan tanıdık bir sahne, fakat bir ayrıntı dikkat çekici: her iki gladyatör de kadın.

Halikarnassos’ta (günümüzde Bodrum) bulunan bu mermer kabartmanın üzerindeki yazı, her iki gladyatörün onurlu bir beraberlik için savaştığını belirtiyor. Peki, bu sanat eseri tekil bir örnek mi, yoksa antik Roma’da kadın gladyatörler yaygın mıydı?

Antik Roma’da Kadın Gladyatörler: Kanıtlar

Uzak kültürleri anlamaya çalışırken, bilim insanları genellikle modern yaşamın beklentileriyle yüklüdür ve bu nedenle kanıtları bugünün durumu üzerinden yorumlamakta zorlanırlar. Ancak kadın gladyatörler söz konusu olduğunda, incelenecek bazı ilginç kanıtlar var.

Yukarıda bahsedilen mermer kabartma, antik Roma’da kadın gladyatörlerin en net tasvirlerinden biri. Yaklaşık 2.000 yıllık bir bronz heykelin de bir kadın gladyatörü tasvir ettiği düşünülüyor, ancak bu eserin orijinal yorumu farklıydı.

Şu anda Hamburg Sanat ve El Sanatları Müzesi’nde bulunan küçük heykel, geleneksel olarak bir strigilis (kıvrık bıçaklı, deri ve teri kazıyarak temizlemek için kullanılan bir alet) tutan bir kadın atleti temsil ettiği düşünülüyordu. Ancak, Granada Üniversitesi’nden Alfonso Manas, 2011 yılında yayınladığı bir makalede, bu heykelin aslında bir kadın gladyatörü, daha spesifik olarak kısa kıvrık bir hançerle savaşan bir tür gladyatör olan thraex’i tasvir ettiğini öne sürüyor.

Manas’a göre, kadın gladyatörlerden bahseden sadece 10 edebi parça ve bir epigrafik yazıt bulunuyor, bu yüzden bu konuyu netliğe kavuşturmak oldukça zor.


Antik Roma’da kadın gladyatörlere dair kanıt bulmak, arkeologların bulduğu eserleri yorumlayabilmesine bağlı. C: Wikimedia Commons

Kadın Gladyatörlerin Rolü

Bugün Televizyonda gladyatörleri zevkle izlerken, antik Roma’da gladyatörlerin sosyal statüsü televizyondakinden oldukça farklıydı. Kitlelerin eğlencesi için arenada savaşmak veya performans sergilemek düşük bir pozisyon olarak görülüyordu, bu yüzden ringe çıkmak isteyen herhangi bir kadının üzerine büyük bir utanç düşüyordu. Romalı satirist Iuvenalis bunu en iyi şekilde ifade ediyor:

“Bir kadın miğfer taktığında hangi utanç duygusu bulunabilir, kadınlığını reddedip kaba kuvveti severken… Eşinizin eşyalarının müzayedesi yapılırsa, kemeri, kol pedleri, tüyleri ve yarım uzunlukta sol bacak baldır koruyucusuyla ne kadar gurur duyarsınız! Ya da başka bir savaş türünü tercih ederse (her iki bacağı da korunan bir Thraex olarak), kalbinizin kadınının baldır koruyucularını sattığında ne kadar memnun olursunuz!… Eğitmenin gösterdiği gibi, miğferin ağırlığı altında solup giden itme hareketlerini uygularken homurdanmasını duyun.”

Kadın gladyatörler, erkek meslektaşlarına göre nadir olsa da, var oldukları ve düşük statüden yüksek statüye kadar her türden insan oldukları biliniyor. Böyle bir etkinlik eleştirilerle karşılanırken neden savaşa katılma istekleri olduğuna dair soru, alkışlar için yaşıyor olabilecekleri şeklinde cevaplanabilir.

“Arena hayatını seçen kadınlar – ve bu bir seçim gibi görünüyor – bağımsızlık arzusu, şöhret şansı ve borçtan kurtulma dahil olmak üzere finansal ödüller için motive edilmiş olabilir. Kadınlar arenaya girer girmez itibardan vazgeçiyor gibi görünse de, kadın gladyatörlerin erkek meslektaşları kadar onurlandırıldığına dair bazı kanıtlar var.”

Kadın gladyatörlerin antik Roma’daki zengin tarihini elimizdeki sınırlı kanıtlarla bir araya getirme çabası günümüzde hâlâ devam ediyor.​