Androjen Duyarsızlığı Sendromu

Tanım​

Androjen duyarsızlığı sendromu; doğum öncesi ve ergenlik döneminde cinsel gelişmeyi etkileyen bir hastalıktır. Bu hastalığa sahip insanlar genetik olarak erkektir, her hücrede bir X kromozomu ve bir Y kromozomu vardır. Vücutları bazı erkek cinsiyet hormonlarına (androjenler olarak adlandırılır) cevap veremediğinden, çoğunlukla kadın dış cinsiyet özelliklerine veya hem erkek hem de kadın cinsel gelişiminin belirtilerine sahip olabilirler.

Tam androjen duyarsızlığı sendromu; vücut hiç androjen kullanamadığında ortaya çıkar. Durumun bu formu olan insanlar, kadınların dış cinsiyet özelliklerine sahiptir, ancak uterusları yoktur ve bu nedenle adet görmezler ve bir çocuğa gebe kalamazlar (infertilite).

Genellikle kadın olarak yetiştirilirler ve kadın cinsiyet kimliğine sahiptirler. Etkilenen bireylerin inmemiş erkek iç cinsel organları (testisler) vardır, bu da pelvis veya karın bölgesinde anormal şekilde yer aldıkları anlamına gelir. İnmemiş testisler, cerrahi olarak çıkarılmazsa daha sonra küçük kanserli olma ihtimaline sahiptir. Tam androjen duyarsızlık sendromu olan kişilerde ise kasık bölgesinde ve kollarının altında seyrek olarak kıl vardır ya da hiç bulunmaz.

Androjen duyarsızlık sendromunun kısmi ve hafif formları, vücudun dokuları; androjenlerin etkilerine karşı kısmen duyarlı olduğunda ortaya çıkar. Kısmi androjen duyarsızlığı olan kişilerde (Reifenstein Sendromu olarak da adlandırılır) tipik olarak dişi görünümünde cinsel organlar, hem erkek hem de dişi özelliklere sahip genital organlar veya tipik olarak erkeksi görünen genital organlar bulunabilir. Erkek veya kadın olarak yetiştirilebilirler ve erkek veya kadın cinsiyet kimliğine sahip olabilirler. Hafif androjen duyarsızlığı olan insanlar erkek cinsiyet özellikleriyle doğarlar, ancak genellikle kısırdırlar ve ergenlikte meme büyütme eğilimi gösterirler.

Sıklık​

Tam androjen duyarsızlığı sendromu, genetik olarak erkek olan 100.000 kişiden 2 ila 5 oranında görülür. Kısmi androjen duyarsızlığının, en azından tam androjen duyarsızlığı kadar yaygın olduğu düşünülmektedir. Hafif androjen duyarsızlığı çok daha az yaygındır.

Nedenler​

AR genindeki mutasyonlar androjen duyarsızlığı sendromuna neden olur. Bu gen, androjen reseptörü adı verilen bir proteini yapmak için talimatlar sağlar. Androjen reseptörleri; hücrelerin, erkek cinsel gelişimini yönlendiren hormonlar (testosteron gibi) olan androjenlere cevap vermesine izin verir. Androjenler ve androjen reseptörleri, hem erkek hem de kadınlarda, saç büyümesini ve cinsel dürtüleri düzenlemek gibi diğer önemli fonksiyonlara da sahiptir. AR genindeki mutasyonlar, androjen reseptörlerinin düzgün çalışmasını önler. Bu da hücreleri androjenlere daha az duyarlı hale getirir veya hücrelerin bu hormonları kullanmasını önler. Androjen duyarsızlığının seviyesine bağlı olarak, etkilenen bir kişinin cinsiyet özellikleri çoğunlukla dişiden erkeğe doğru değişebilir.

Kalıtım Modeli​

Bu hastalık, X’e bağlı bir resesif modelde kalıtsaldır. Bozukluğa neden olan mutasyona uğramış gen, her bir hücrede bulunan iki cinsiyet kromozomundan biri olan X kromozomunda bulunuyorsa, X ile bağlantılı bir hastalık olarak kabul edilir. Erkeklerde (sadece bir X kromozomuna sahip olan), her hücrede genin değiştirilmiş bir kopyası hastalığa neden olmak için yeterlidir. Kadınlarda ise (iki X kromozomu olan), bozukluğa neden olmak için genin her iki kopyasında da bir mutasyon bulunması gerekir. Erkekler, X’e bağlı resesif bozukluklardan kadınlardan çok daha fazla etkilenir.

Tüm androjen duyarsızlık sendromu vakalarının yaklaşık üçte ikisi, AR geninin değiştirilmiş bir kopyasını iki X kromozomundan birinde taşıyan anneden geçer. Kalan vakalar, çocuğun gebe kalınmasından önce veya erken fetal gelişim sırasında annenin yumurta hücresinde meydana gelebilecek yeni bir mutasyondan kaynaklanır.

Bu Hastalığın Diğer İsimleri​

• AİS
• Androjen reseptörü eksikliği
• Androjen direnci sendromu
• AR eksikliği
• DHTR eksikliği
• Dihidrotestosteron reseptörü eksikliği